ABD, özellikle ÇHC ve Rusya Federasyonu’na karşı Güney Amerika’da iyi bir stratejik müttefik kazanmış durumdadır.

Arjantin’de 19 Kasım 2023’te ikinci turu yapılan devlet başkanlığı seçimlerini La Libertad Avanza[1] koalisyonunun adayı olarak mevcut hükümetin Ekonomi Bakanı ve Unión por la Patria[2] cephesinin temsilcisi Sergio Massa’ya karşı kazanan Javier Gerardo Milei bir anda dünyanın ilgi odağı haline geldi. Aslında, sıra dışı çıkışlarıyla Kongre üyeliğine başladığı 2021’den itibaren Arjantin gündeminde kendisine yer bulmuş olan Milei için -okul arkadaşlarının yaptığı gibi- sık sık “Çılgın” (Loco)[3] sıfatı kullanılırken, seçilmesinden sonra ekonomi-politik anlayışına gönderme olarak daha çok anarko-kapitalist, liberteryen ve paleoliberteryen kavramlarının öne çıktığını görüyoruz.  

Neden Javier Milei?

Ekonomi yazarlığı, akademisyenliği, yorumculuğu, sosyal medya faaliyetleri ve politik kişiliğiyle Milei’nin son yıllarda Arjantin’de popülerliği artmıştı. Ancak valilik ya da belediye başkanlığı yapmamış olması ve Kongre’de önemli bir temsiliyet üstlenmemesi nedeniyle politik açıdan tecrübesiz kabul ediliyordu. Buna rağmen aday olduğu ilk başkanlık seçimlerini yüzde 11,4’lük farkla kazanmasında bir dizi etkenin payı olduğu anlaşılmaktadır. Özellikle son dönemde, fakirlik, eşitsizlik, enflasyon, dış borç ve çalışma alanındaki güvencesizliklerin artmasının sorumlusu Mauricio Macri’nin ardından küresel salgın döneminde iktidara gelen Alberto Fernandez ve hükümetinin ekonomik ve toplumsal sorunları çözmede beklenen performansı gösterememesi bu bağlamda belirleyici bir etken olarak öne çıkmaktadır. Arjantin’de geniş bir tabana sahip olan Peronizmin güncel temsilcilerinden Kirchner ekolünün ideolojik gücünü yitirmesi ve başarılarından ziyade başarısızlıklarının öne çıkarılması da seçim sonucuna etki etmiştir. Bu bağlamda, Milei gibi “dışarıdan” gelen bir adayın seçim zaferi, yüksek enflasyondan bunalmış ve gittikçe fakirleşen halkın mevcut politik kadrolar ile ekonomik krizden çıkılamayacağına dair geliştirdiği inanç ve tepki ile ilişkilendirilmektedir.[4] Dahası, ekonomik krizin sorumlularından biri olarak etiketlenen ve seçim kampanyası döneminde Milei’nin “yüzde 142 enflasyon bakanı” olarak ad taktığı Ekonomi Bakanı Sergio Massa’nın aday gösterilmiş olmasının “isabetsizliği” de tartışılmaktadır.[5] Arjantin’in önceki devlet başkanlarından Macri’nin verdiği destek ise Milei’nin ikinci turda seçilmesinde belirleyici olmuştur.[6]

Arjantin seçimlerinde ağırlıklı olarak ekonomik problemler öne çıkarılırken Akademisyen Aylin Topal temel bir soruna değinmekte ve ülkede “müthiş bir toplumsal örgütsüzlük olduğu” gerçeğine dikkat çekmektedir.[7] Politik analist Pablo Stefanoni ise Arjantin’de ekonomik-politik bir temsil krizinin yaşandığını ve “radikal sağın merkez sağa meydan okuyup üstünlük sağladığını” vurgulamaktadır.[8] Sol-Sosyalist cephedeki durum ise küresel emsallerinden farklı değildir. Arjantin solunun gelişmesinde Peronizmin bir engel teşkil ettiğine dair tartışmaların devam ettiği günümüzde[9] Myriam Bregman liderliğindeki Sol ve İşçiler Cephesi-Birlik koalisyonunun ilk turda elde ettiği yüzde 2,65’lik oy oranı[10] ile seçimlerde ciddi bir varlık gösterememesi dikkate değerdir. Nüfusun geniş kesiminin oylarının nasıl Milei’ye gittiği önemli bir tartışma konusudur. Siyaset bilimci Yanina Welp bu konuya değinmekte ve Milei tarafından kampanya döneminde “karmaşık ve teknik bir söz dağarcığının saldırgan yorumlar ve basit sloganlarla bir arada kullanılmasının özellikle nüfusun genç kesiminin verdiği desteği açıklayabileceğine” dikkat çekmektedir.[11]

Javier Milei, “Volkanik bir Karakter”^[12]

Buenos Aires’teki Belgrano Üniversitesi’nde ekonomi lisans eğitiminin ardından Ekonomik ve Toplumsal Kalkınma Enstitüsü’nde ekonomi teorisi ve Torcuato DiTella Üniversitesinde yine ekonomi üzerine iki yüksek lisans derecesi alan Milei, ekonomik büyüme konusunda uzmanlaşmış ve eğitimi ile uyumlu ulusal-uluslararası kurumlarda üst düzey kadrolarda görev yapmıştır. Mikroekonomi, makroekonomi, para teorisi, finans teorisi, ekonomik büyüme ve matematik ekonomi konularında Arjantin’de ve ülkesi dışındaki üniversitelerde dersler vermiştir. Uzmanlık alanında akademik makalelerin yanı sıra kendisi ya da diğer yazarlarla birlikte altı kitap yayımlamıştır.[13]

Milei’nin devlet başkanlığı seçimine kadar sarfettiği görüşler ekonomi ve politik anlayışını yansıtmaktadır. Kendi ifadelerine göre Milei bir anarko-kapitalisttir. Teorik referansları Murray Rothbard’ın Avusturya Ekonomi Okulu yorumlarına dayanmaktadır. Rothbard okumalarının ardından 2013 yılında bir “dönüşüm geçirdiğini”, öncesinde, “yirmi yıldan fazla bir süre boyunca piyasa yapısı konusunda öğrettiklerinin yanlış olduğunu ve öğrencilerini kandırdığını” ifade etmiştir. Milei, devlet ve mafya arasında seçim yapmak gerekse ikincisini tercih edeceğini dile getirecek kadar (ve teorik olarak) devlet kurumuna karşıdır. Kendince “Keynesçilerin ve kolektivistlerin canına okumak” gibi bir görev üstlenmiştir. Yasadışı “organ ticaretinin diğer bir pazar olduğunu” iddia ederek insanları afallatırken anarko-kapitalist çizgisiyle tutarlı çıkışlar da yapmıştır. Birinci Carlos Menem hükümetinin (1989-1995), Arjantin’in gelmiş geçmiş en iyi hükümeti olduğunu düşünmektedir. “Gösterişli ve tutkulu” tavrına atıfla kendini Puccini karakterlerine benzetmekte ve “alarm çalmadığında bunu yapan ben olmalıyım” ifadesiyle “sıra dışılığını” ortaya koymaktadır.[14]

Arjantin Krizi ve Yeni Hükümet Programı

Javier Milei ekonomik ve toplumsal krizin derinleştiği bir dönemde Arjantin Devlet Başkanlığına seçilmiştir. Dış borçlar, enflasyon ve fakirliğin gittikçe artması gibi sorunlarla mücadele eden Alberto Fernández liderliğindeki hükümet ağır tarihsel ekonomik mirasın yanı sıra bir önceki Devlet Başkanı Mauricio Macri’nin kötü ekonomi yönetiminin sonuçlarını telafi etmekte de zorlanmıştır.[15] Arjantin’de Ekim 2023 itibarıyla GSYH’nın yıllık değişimi -2,5 ile negatif yöndedir. Aynı dönemde ülkenin tahakkuk etmiş dış borcu GSYH’nın yüzde 89,5’ine tekabül etmektedir. Enflasyon 2013 yılından itibaren yükseliş eğilimine girmiş, 2020 yılından sonra artış yüksek ivmeyle seyretmiştir. Ekim 2023’te TÜFE yıllık değişimi yüzde 142,7 olarak hesaplanırken 2023 yılı toplam enflasyonu yüzde 120 olmuştur.[16] Doğal kaynaklar ve tarımsal üretim bakımından zengin bir ülke olmasına rağmen Arjantin’de yüksek enflasyona bağlı olarak alım gücünün düşmesiyle 2023 yılının ilk yarısında fakirlik oranı yüzde 40,1’e yükselmiştir.[17]

Milei’nin seçim kampanyası dönemindeki söyleminin ekonomi okumalarına ve La Libertad Avanza koalisyonunun 2023-2027 hükümet programına dayandığı anlaşılmaktadır. Zira bahse konu belgede o ve ekibinin devlet teşkilatı, ekonomi, yargı, güvenlik, savunma, alt yapı, dış politika ve beşerî sermaye alanlarında tasarladıkları “reformlara” ve radikal değişimlere ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Programdaki Devletin Reformu bölümü “Arjantinlilerin fakirleşmesinin esas nedeni Arjantin Devletidir” ifadesi ile başlamakta ve planlanan değişiklikler sıralanmaktadır. Buna göre; Ekonomi, Yargı, Dışişleri, İçişleri, Emniyet, Savunma, Altyapı ve Beşerî Sermaye olacak şekilde bakanlık sayısının sınırlandırılması, bakanlık teşkilatlarında ve bürokrasinin diğer alanlarında kamu harcamalarının azaltılması amacıyla yapısal düzenlemelere gidilmesi planlanmıştır.[18] Buradan yola çıkılarak Eğitim, Sağlık ve Kamu İşleri başta olmak üzere bazı bakanlıkların lağvedileceği[19], bazılarının ad ve görev kapsamlarının değiştirileceği ve neticede sosyal devlet yapılanmasının ciddi bir dönüşüme maruz kalacağı anlaşılmaktadır.

Milei, Arjantin’in tecrübe ettiği mali dengesizlikler için federal harcamaların azaltılması, tam bir dolarizasyon, özelleştirme ve Merkez Bankası’nın kapatılmasını da içeren süratli ve radikal tedbirlerle bir tür “şok terapi” önermektedir.[20] Yeni yönetimin planladığı ekonomik reformun esası, devletin ekonomik karar mekanizmasından büyük ölçüde dışlanmasına dayanmaktadır. Programa göre; Arjantin’in son yüz yıldır benimsediği ekonomik model kolektivisttir ve ülke on yıllardır ekonomik bakımdan büyümemiştir. Milei ve mensubu olduğu politik koalisyon ülke ekonomisinin büyümesine hizmet edecek tek modelin “Özgürlük Modeli” olduğunu düşünmektedir ki bu modelin bileşenleri sınırlandırılmış devlet, serbest ticaret ve özel mülkiyete sınırsız saygıdır. Ekonomik reform çerçevesinde başlangıç olarak kamu harcamalarının büyük ölçüde azaltılması konusu öne çıkmaktadır. Bunun gerçekleşmesinin ardından vergilerin azaltılması planlanmıştır. Ayrıca program, çalışma hayatı reformlarını, Şili tarzı tek taraflı ticari açılımı, parasal reformu ve bu kapsamda yukarıda da belirtildiği gibi Merkez Bankası’nın kapatılmasını, enerji reformunu, madencilik, yenilenebilir enerji, hidrokarbon ve ormancılık alanlarına yatırımların teşvik edilmesini ve tarımsal reformu kapsamaktadır.[21]

Bir seri değişim öngören yargı reformu kapsamında yargı mensuplarının ve yargı konseyinin apolitikliğinin sağlanması ile yargı gücünün ekonomik bağımsızlığına vurgu yapılmaktadır.  Beşerî sermaye konusunda fakirliğin azaltılması, eğitim ve beslenme destek programları öne çıkmaktadır. Güvenlik reformu çerçevesinde iç güvenlik, istihbarat ve savunma ile ilgili mevzuatın yenilenmesi öncelik arz etmektedir. Savunma reformunda silahlı kuvvetlerin teknolojik gelişmelere uygun olarak modernize edilmesi, ordunun ulusal ve uluslararası itibarının yeniden kazandırılması amaçlanmıştır. Milei, koalisyon programına göre dış ilişkilerini dünyadaki bütün liberal demokrasilerin korunmasına ve öncelik Arjantinlilerin olmak üzere genel refahın artırılması amacıyla ülkeler arası serbest ticaretin geliştirilmesine dayandırmayı planlamaktadır.[22]

Bununla birlikte, Latin Amerika Jeopolitik Stratejik Merkezi analistlerinden Guillermo Oglietti, La Libertad Avanza koalisyonunun hükûmet programının az sayıda orijinal görüş içeren ve çok da yenilik getirmeyen “kes-yapıştır” bir derleme olduğunu düşünmektedir. Örneğin, ekonomik program yüzde 70 oranında Domingo Felipe Cavallo, Carlos Menem ve Fernando de la Rúa dönemleri ile örtüşmekte; yüzde 68 oranında José Alfredo Martínez de Hoz ve diktatörlük dönemi ile benzerlikler arz etmekte; yüzde 63 oranında Mauricio Macri hükûmetinin (2015-2019) programını andırmaktadır. Programdaki orijinal önerilerden biri dolarizasyondur. Milei bu önerinin dolarizasyon değil, halkın istikrarlılar arasından bir para birimini seçmesi olduğuna dair açıklama yapmıştır. Ancak böylesi bir tasarıda öznenin dolar olduğu ve halkın doları seçmeye yöneltileceği düşüncesi ağır basmaktadır. Ekonomist Pablo Ferrari, dolarizasyonun kısa vadede tamamlanabilecek bir süreç olmadığına, yeni hükümetin bu süreci kolaylaştıracak şartları oluşturmaya çalışabileceğine, ancak bunun da hiperenflasyona ve portföylerin güçlü bir şekilde dolara dönmesine neden olacağına vurgu yapmaktadır. Milei de -bu görüşle uyumlu olarak- yönetimi devralmasının ardından ekonomik daralma ve yüksek enflasyon ile karşılaşacaklarını düşünmektedir. Seçimden hemen sonra gerçekleştirdiği ABD ziyareti dönüşünde yaptığı açıklamada, finansal yeniden yapılandırma sürecinde bir stagflasyon (eş zamanlı olarak ekonomik durgunluk ve fiyatların yükselmesi) olacağını dile getirmiştir.[23]

Öte yandan Oglietti, dolarizasyon durumunda üretim ve piyasa rekabet gücü gibi diğer değişkenler aynı kaldığı müddetçe enflasyonun -belirli oranda azalmakla birlikte- ortadan kalkmayacağına işaret etmektedir. Ayrıca dolarizasyonun bağımlılık yaratacağına, böylelikle jeopolitik ve ulusal savunmaya dair hassasiyetler oluşturacağına, sadece parasal egemenliğin yitirilmesi değil aynı zamanda ekonomik ve politik egemenliğin kaybedilmesine yol açabileceğine de dikkat çekmektedir.[24] Dolarizasyon ve katı mali politikalar öneren Milei, “modern ekonomilerin karmaşıklığını göz ardı ettiği, geçmişte yaşanan krizleri görmezden geldiği ve bahse konu politikaların halihazırda ciddi düzeylere varan eşitsizliğin ağırlaşmasına zemin hazırlayacağı” gerekçesiyle de eleştirilmektedir.[25]

Yeni Hükümetin Rotası

Javier Milei’nin Kasım 2023 sonunda ABD’ye gerçekleştirdiği özel ziyaretin odağı ülke ekonomisinin içinde bulunduğu kriz ve dış borç ödemeleri olsa da Biden yönetimi ile kurulan gayri resmî temas Arjantin’in yakın gelecekteki dış politika seyrine dair fikir vermektedir. Dış politikadaki eksen değişikliği, Arjantin ekonomisinin gidişatına etki eden önemli bir faktör olacaktır. Milei, her ne kadar kampanya döneminde ABD, İsrail ve “Özgür Dünya” ile yakınlaşacağını, Brezilya ve ÇHC gibi iki önemli ticaret ortağı ile ilişkileri keseceğine dair sözler sarf etmiş olsa da seçimden hemen önce yaptığı bir konuşmada bu düşüncesinden çark ederek “ticareti özel şirketlerin tasarrufuna bırakmanın doğru olacağını” açıklamıştır.

Milei, ülkesinin BRICS üyesi olmasına karşı olduğunu da dile getirmiştir.[26] 2023’ten itibaren BRICS-11’e dönüşen bu yapıya üyelik riskler barındırmakla birlikte ekonomik açıdan Arjantin’e yeni bir alan açma potansiyeli de taşımaktadır. BRICS-11 üyeliği özellikle ÇHC, Hindistan, Brezilya gibi yükselen ekonomilerle ilişkileri güçlendirmek, küresel ve bölgesel etkinliğini artırmak açısından Arjantin’e iyi bir çerçeve sunmaktadır. Ayrıca BRICS üyeleri tarafından 2014’te kurulmuş olan Yeni Kalkınma Bankası’nın kredi havuzundan Arjantin’in de yararlanabilmesi söz konusudur.[27] Buna karşın ideolojik bir motivasyon doğrultusunda BRICS-11’den ayrılmayı seçmek Milei hükümeti açısından dahi radikal bir karar olacaktır. Bu konudaki son eğilim üye olmama yönündedir. Nitekim, yeni hükümetin Dışişleri Bakanı adayı Diania Mondino, Milei’nin ABD ziyaretinin ardından 30 Kasım’da yaptığı açıklamada Arjantin’in BRICS-11 yapısına dahil olmayacağını duyurmuştur.[28]

Bununla birlikte hükümet programında yer alan ya da seçim kampanyası döneminde dile getirilen vaatlerin gerçekleştirilmesi konusunda Milei’nin çok da rahat olamayacağı anlaşılmaktadır. Zira Temsilciler Meclisi’nde Mauricio Macri’nin de liderleri arasında olduğu Juntos por el Cambio koalisyonu ile beraber salt çoğunluğu sağlayabilse de Senato’da çoğunluk Peronist koalisyon ve partilerin elindedir.[29] Bu bağlamda Milei hükümeti yasama sürecini arzu ettiği şekilde yürütemeyecek ve taviz vermek durumunda kalabilecektir. Bazı değişiklikler için kararname yöntemi de tercih edilebilecektir. Ancak Arjantin Anayasası Devlet Başkanı’na özellikle idari teşkilatlanma konusunda bazı değişiklikleri kararnameler vasıtasıyla yapabilmesi konusunda yetki vermekle birlikte yasama konusunda kararname çıkarmasını olağanüstü ve acil gereklilik durumlarıyla sınırlamıştır. Devlet başkanı böylesi durumlarda belirli konular (ceza, vergi, seçimler, siyasi partiler) dışında, bakanlar kurulu başkanı ve tüm bakanların genel mutabakatının bulunması kaydıyla kararname çıkarabilmektedir.[30]

Arjantin Javier Milei’nin ekonomik yaklaşımı, uygulanabilirliği şüpheli hükümet programı ve bunun muhtemel sonuçları bakımından belirsiz bir döneme girmiş gibi görünmektedir. Steven Levitsky “ekonomik başarısızlıklarına rağmen politik istikrar, insan haklarının korunması ve ordunun politika dışında tutulması konusunda Arjantin demokrasisinin uzlaşı içerisinde bulunduğunu, ancak mevcut durumda bu uzlaşının risk altında olduğunu” hatırlatırken Milei’nin ileri sürdüğü “reformların statükoyu bozacağına, özellikle eğitim ve sağlık alanlarındaki büyük çaplı özelleştirmelerin bu hizmetlere erişim ve eşitlik açısından tehdit teşkil ettiğine” dikkat çekmektedir.[31] Milei’nin hükümet programını gerçekleştirmek için ABD’nin önerilerine açık ve bu ülkeden yüksek beklenti içerisinde olduğu anlaşılmaktadır. Zira ilk gayri resmi ziyaretinde Washington hükümeti yetkilileri ile yapılan görüşmelerde Arjantin için tasarlanan yeni program da gündemde yer almıştır. Bu tutum finansal sistemin yeniden yapılandırılmasının ardından bir süreliğine olumlu ekonomik sonuçlar ortaya çıkarabilecektir. Ancak sonrası belirsizliğini korumaktadır. Arjantin’in ABD açısından önemi Milei’nin devlet başkanlığına seçilmesi dolayısıyla Çin faktörüne (ülkedeki yatırımları, ikili anlaşmalar ve ticari ilişkiler) bağlı olarak artmıştır. Ancak küresel angajmanları nedeniyle Latin Amerika meseleleri ABD gündeminin alt sıralarında kalmaktadır. Latin Amerika ülkelerinin politik bakımdan ABD ile yakınlaşmalarının uzun vadede beklenen çıkarları sağladığı her zaman tartışmalıdır.

Bölgesel ve Küresel Yansımalar

Latin Amerika’nın farklı politik anlayıştaki devlet başkanları Milei’nin seçim zaferine genel olarak halk iradesine saygı ve ikili ilişkilerin önemi çerçevesinde tedbirli yaklaşmışlardır. Düşüncelerini daha net ifade eden liderlerden Venezuela Devlet Başkanı Nicolás Maduro “Arjantin’de Neonazi aşırı sağ kazandı” derken, Meksika Devlet Başkanı Lopez Obrador, Milei’nin zaferini Arjantin’in “kendi kalesine attığı bir gol” olarak yorumlamıştır. Kolombiya Devlet Başkanı Gustavo Petro ise ilk tepkisini “Arjantin’de aşırı sağ kazandı; bu toplumun kararıdır. Latin Amerika için üzücü ve göreceğiz… Artık neoliberalizmin toplum(lar) için bir önerisi kalmamıştır, insanlığın güncel sorunlarına cevap verememektedir” değerlendirmesiyle ortaya koymuştur.[32]

Seçim zaferiyle küresel yıkıcı sağa değerli bir katkı yapan Milei bu bağlamda bir referans odağı olmaya adaydır. Öte yandan Latin Amerika’da 2023 yılında yapılan seçimlerde Milei’den önce Paraguay’da Santiago Peña ve Ekvador’da Daniel Noboa’nın devlet başkanlığına seçilmesi bu bölgede ABD ile yakınlaşma eğilimli yeni bir sağcı dalganın yükseldiğine ve neoliberal politikaların yoğunlaşacağına işaret etmektedir. Genel olarak sağcı-neoliberal liderlerin ve özelde Milei’nin seçilmesi, Latin Amerika’da daha çok halkçı-ilerici hükümetler ile özdeşleştirilen bölgeselciliğin bir kez daha yara alması anlamına gelmektedir. MERCOSUR ve UNASUR gibi Güney Amerika bölgesel yapılarının Brezilya’da Bolsonaro ve Arjantin’de Macri dönemlerinde etkisizleştirilmeye çalışıldığı bilinmektedir.

Bu çerçevede CELAC gibi daha kapsayıcı bölgesel yapıların faaliyetlerinin de sekteye uğrayabileceği, Avrupa Birliği ve Çin gibi Latin Amerika ve Karayipler ile bir bütün olarak da ilişki kurmaya istekli aktörlere karşı bir blok tavrı sergilenemeyeceği söylenebilir. Uluslararası sistem dönüşürken Latin Amerika ülkelerinin politik blok görünümü verememesi, küresel karar mekanizmalarından dışlanmışlıklarının sürmesi anlamına gelmektedir. Bu durum, Lula da Silva yönetimiyle küresel meselelerde etkili olmaya önem veren ve Latin Amerika’da yeniden üstü örtülü bir liderlik iddiası sürdüren Brezilya’nın da bölgesel ve küresel etki alanının daralmasına yol açabilecektir.

Öte yandan ABD, özellikle ÇHC ve Rusya Federasyonu’na karşı Güney Amerika’da iyi bir stratejik müttefik kazanmış durumdadır. İki ülke arasındaki ticaret hacmi büyük olasılıkla önümüzdeki süreçte artış eğilimine girecektir. Dahası, günümüzün yüksek teknoloji madeni lityumun küresel rezerv bakımından beşte birine[33] sahip olan Arjantin, yakın gelecekte Amerikalı maden firmalarının büyük ilgisine mazhar olacaktır. Ancak Arjantin halkının “Lityuma Hücum”dan paylarına düşen refahı alacakları şüphelidir. Genel geçer bir hükümet programının maddeleri arasına sıkıştırılmış “orijinal” projeler doğrultusunda ekonominin yeniden şekillendirilmesi, “kemer sıkma tedbirleri”, kamu harcamalarının azaltılması, enflasyonun öngörülemeyen bir süre daha yüksek seyredecek olması, Arjantin halkının daha zor bir dönemi tecrübe edeceği ve bu çerçevede toplumsal huzursuzluğun artacağı anlamına gelmektedir. İrrasyonel bir ideolojik tavırla BRICS-11 ile Latin Amerika ve Karayiplerdeki bölgesel yapılar ve Küresel Güney’e sırt çevrilmesi de Arjantin açısından bazı ekonomik maliyetleri ortaya çıkaracaktır. Bu süreç aynı zamanda Peronist ekol ve güncel temsilcilerinin devlet başkanlığı seçimini neden kaybettiklerini uzun uzun sorgulayacakları bir dönem olacaktır.

[1] La Libertad Avanza: Özgürlük İlerliyor

[2] Unión por la Patria: Vatan için Birlik

[3] bbc.com, 4 hitos que marcaron la vida del presidente electo Javier Milei, 20.11.2023; Milei hakkında Javier Luis Gonzales tarafından kaleme alınan kitap da “Loco” adını taşımaktadır;

[4] Pablo Gandolfo, ¿Por qué ganó Milei? elsaltodiario.com, 21.11.2023; Mariano Schuster, Pablo Stefanoni, El huracán Milei, nuso.org, Noviembre 2023

[5] Roger Zuzunaga Ruiz, Por qué Milei ganó las elecciones en Argentina con una histórica ventaja de 11 puntos sobre Massa, elcomercio.pe, 23.11.2023; Martín Vicente ve Sergio Morresi, El ocaso del macrismo: Entre liberalismo y neoliberalismo, nuso.org, Octubre 2019.

[6] Mariano Schuster, Pablo Stefanoni, El huracán Milei, nuso.org, Noviembre 2023

[7] Aylin Topal, Arjantin’de Seçimlerin Kaybedeni Ülkenin %99’u oldu, BirgünPazar, 03.12.2023, s. 11

[8] Pablo Stefanoni, El aluvión Milei y las elecciones argentinas, fundacioncarolina.es, 30.08.2023

[9] Emiliano Giménez, ¿Qué pasa con la izquierda en Argentina y qué opciones tiene para las elecciones presidenciales? cnnespanol.cnn.com, 26.09.2023

[10] swissinfo.ch, La candidata de izquierda Myriam Bregman, la primera en votar en Argentina, 22.10.2023

[11] Benjamin von Wyl, El triunfo de Javier Milei en Argentina presagia inestabilidad, swissinfo.ch, 20.11.2023

[12] Bu tabir, Corporación Radiotelevisión Española adlı yayın kuruluşunun 20.11.2023’te yayımlanan “Cinco Continentes” adlı programından alınmıştır.

[13] Javier Milei, Curriculum Vitae, https://archivo.consejo.org.ar/Cvs/milei_javier.html, E.T. 28.11.2023; Milei’nin kitaplarından bazıları, Liberteryen’in Yolu (2022), Modern Arjantin’de Dönüşümcü Politika (2023), Enflasyonun Sonu (2023), Keynezyen Yalanın Maskesini Düşürmek (2018), Büyümemizi Engelleyen Zincirleri Kırmak için: Özgürlük, Özgürlük, Özgürlük (2019)

[14] Pablo Stefanoni, Javier Milei en 10 frases: el paleolibertario que quiere tomar Argentina, legrandcontinent.eu, 18.09.2023

[15] Pablo Gandolfo, ¿Por qué ganó Milei? elsaltodiario.com, 21.11.2023

[16] Argentina, Inflation rate, average consumer prices (Annual percent change), Real GDP growth (Annual percent change), General Government Gross Debt, October 2023, https://www.imf.org/en/Countries/ARG#; datosmacro.expansion.com, En octubre se elevó el IPC en Argentina, Octubre 2023

[17] reuters.com, Argentina poverty rate rises to 40.1% in first half of 2023, 27.09.2023

[18] La Libertad Avanza, Plan de Gobierno de la libertad Avanza (2023-2027), partidolibertariomendoza.org.ar

[19] Bkz. https://www.argentina.gob.ar/organismos

[20] fitchratings.com, Radical Plans of Argentina’s Milei to Face Thorny Political Reality, 21.11.2023; cnbc.com, Argentina elects ‘shock therapy’ libertarian Javier Milei as president, 20.11.2023

[21] La Libertad Avanza, Plan de Gobierno ….

[22] La Libertad Avanza, Plan de Gobierno ….

[23] Guillermo Oglietti, Copiar y Pegar: el Plan Económico de Milei, celag.org, 29.10.2023; Pilar Wolfflet, Los ejes principales del plan económico de Javier Milei, ambito.com, 20.11.2023; perfil.com, ¿Qué es la estanflación que espera Javier Milei y cuáles son sus duras consecuencias? 29.11.2023; Domingo Felipe Cavallo, Carlos Menem (1989-1999) ve Fernando de la Rúa’nın (1991-2001) Devlet Başkanlıkları döneminde 1991-1996 yılları arasında ve 2001 yılında Ekonomi Bakanlığı yapmıştır. José Alfredo Martínez de Hoz, José María Guido (1962-1963) ve Jorge Rafael Videla (1976-1981) dönemlerinde 1963 ve 1976-1981 yılları arasında Ekonomi Bakanlığı yapmıştır.

[24] Guillermo Oglietti, Copiar y Pegar: el Plan Económico de Milei, celag.org, 29.10.2023

[25] Jayati Gosh, Thomas Piketty, Jose Antonio Ocampo, Branko Milanovich, Los peligros del programa económico de Javier Milei en Argentina, elpais.com, 09.11.2023

[26] Constanza Lambertucci, Las propuestas de Milei para Argentina: dolarizar la economía, prohibir el aborto, desmantelar el Estado social..., elpais.com, 20.11.2023

[27] Lautaro Bermudez, Argentina en los BRICS: Riesgos y oportunidades en un mundo cambiante, thepoliticalroom.com

[28] americaeconomia.com, Futura canciller de Milei confirmó que Argentina no ingresará a los Brics, 30.11.2023

[29] Ignacio Corral, José Giménez, Elecciones 2023: cómo quedará conformado el nuevo Congreso, chequeado.com, 23.10.2023;

[30] Bkz. Constitución de la Nación Argentina, 1a edición: abril de 2016, Artículo 99, argentina.gob.ar

[31] https://www.youtube.com/shorts/ByidboWfVp8

[32] bbc.com, Qué han dicho los líderes latinoamericanos sobre el triunfo de Javier Milei en Argentina, 21.11.2023; Elias Camhaji, López Obrador, sobre el triunfo de Milei en Argentina: “Fue un autogol”, elpais.com, 21.11.2023

[33] https://pubs.usgs.gov/periodicals/mcs2022/mcs2022-lithium.pdf