19 Haziran'da İran İslam Cumhuriyeti'nin yeni cumhurbaşkanı Ebrahim Raisi seçildi. Resmi açılış Ağustos ayı başlarında yapılacak. İran ve Irak arasındaki ilişkiler yeni İran cumhurbaşkanının yönetimi altında nasıl gelişecek? Bu soruya gelmeden önce diğer dönemlerdeki İran-Irak ilişkilerini incelemek gerek. Özellikle 2011 sonrası Amerikan askerlerinin çekilmesi sonrasındaki ilişkilere baktığımız zaman 2011 sonrası İran’ın Irak politikasını şekillendiren en önemli etken Maliki’nin ikinci başbakanlık döneminde sağlamlaştırılan Bağdat hükümetindeki Şii temsilini kaybetmemek ve özellikle DEAŞ’ın yükselişiyle birlikte hem Bağdat hükümeti ile hem de IKBY ile olan ikili ilişkilerini güvenlik alanında yapılan işbirliğiyle sağlamlaştırmaktır. İran, 2011 sonrası dönemde Irak politikalarını şekillendirirken çeşitli faktörler üzerinden ulusal güvenliğini tehdit altında hissetmiş veya ulusal çıkarlarını gerçekleştirme adına birtakım fırsatlar ele geçirmiştir.2011 sonrası İran’ın Irak’ta Maliki üzerinden sağlamlaştırmaya başladığı etkinlik, Irak’ın dış politikasına da yansımış ve Irak, Suriye meselesinde giderek İran çizgisine doğru kaymıştır. İran’ın Irak ile sağlamlaştırdığı stratejik işbirliği ve ortaklığın unsuru ise DEAŞ ile mücadeledir. İran, özellikle 2011 sonrasında Irak politikasını büyük oranda Maliki iktidarına endekslemenin giderek İran’ın çıkarlarına zarar vermeye başladığını fark etmiş ve ülkedeki mezhepsel gerginliği düşürecek olan İbadi’yi desteklemesinin yanı sıra bu dönemde güvenlik alanında Irak ile stratejik işbirliğini geliştirmeye çabalamıştır.
İran’ın DEAŞ ile mücadele üzerinden Irak’ın toprak bütünlüğüne destek olması, hem Irak’ın güvenliğine ve dolayısıyla İran’ın güvenliğine katkı sağlarken hem de İran’ın Irak’taki etkisini pekiştiren ve uzun vadeye yayan bir işlev görevi görmekteydi. Kısaca önceki dönemlerin ilişkileri bu şekildeydi. Peki ya şimdi yeni Cumhurbaşkanı Raisi ile birlikte bu ilişkiler ne olur? Raisi, İran siyasetinde önde gelen bir din adamıdır. Muhafazakar kampın bir parçası olmasına rağmen, hiçbir zaman Reformist liderlerden herhangi biriyle çatışma yaşamadı. İslam İnkılabı'nın ilk dönemlerinden itibaren yüksek mevkilere sahip siyasi din adamlarındandı. 1981'de henüz 20 yaşındayken Karaj şehrinin savcısı oldu. 2019 yılında İran'ın en üst düzey pozisyonlarından biri olan yargı sisteminin başına geçti. Bu görevi üstlendikten birkaç ay sonra, ABD Hazinesi Raisi'ye insan hakları ihlallerini gerekçe göstererek yaptırım uyguladı. Kariyeri boyunca ve sağcı siyasetine rağmen Raisi, İran'daki hem muhafazakar hem de Reformist kampların üst düzey liderleriyle dengeli bir ilişki sürdürdü. İslam Devrim Muhafızları Birliği (IRGC) arasında çok saygı duyulan biri ve Kudüs Gücü komutanı İsmail Qaani ve İran parlamentosu Meclis başkanı Muhammed Bagher Ghalibaf da dahil olmak üzere memleketi Meşhed'den gelenlerle iyi bir ilişkisi var. İran'ın Raisi yönetimindeki Irak politikasının, özellikle Irak dosyasından sorumlu farklı İran kurumlarıyla yakın ilişkisi nedeniyle daha tutarlı hale gelmesi bekleniyor. Raisi muhtemelen farklı İran kurumları arasında bir denge noktası olacaktır. Raisi geçtiğimiz günlerde, Tahran'ın Irak'ta desteklediği grupları da içeren bölgesel milislere verdiği destek konusunda ABD ile müzakere etmeyeceğini söyledi. Bunun sonucunun ne getireceğini önümüzdeki haftalarda görebiliriz. Irak'taki tüm taraflarla daha dengeli bir ilişki İran ile de daha istikrarlı bir ilişkiye yol açacaktır. Sonuç itibariyle İran-Irak ilişkilerinin ve İran’ın Irak politikalarının ufak tefek değişikler olsa da devasa şekilde değişmeyeceğini düşünebiliriz.
Kaynakça
https://www.al-monitor.com/originals/2021/06/irans-iraq-policy-unlikely-change-under-raisi
https://iramcenter.org/iranin-2011-sonrasi-irak-ve-suriye-politikasi/
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/391194
https://www.belfercenter.org/publication/irans-foreign-policy-post-invasion-iraq
https://orsam.org.tr/d_hbanaliz/4barisdoster.pdf
