İdlib ve Fırat’ın doğusu başta olmak üzere arazideki gelişmeler, siyasi süreç, insani durum ve sığınmacıların geri dönüşü konularının ele alındığı toplantıya bu kez Covid-19 gündemi de eklendi. Kısacası, İdlib’te yaşanan durum her geçen gün daha da karmaşık bir hal alıyor. 5 Mart’ta yapılan Ateşkes’e karşın bitmek bilmeyen küçük çaplı çatışmalar, bölgede etkin rol oynayan çeşitli uluslararası aktörler, şimdi ise pandemi…
5 Mart Anlaşması Dönüm Noktası Oluşturdu mu?
Şubat ayında Rus destekli Suriye ordusu İdlib’e yönelik askeri operasyonlarını yoğunlaştırmış ve sahadaki bütün taraflar için çok önemli olan M4 ve M5 karayollarına kadar ulaşmıştı. Bunun sonucunda Türkiye’nin İdlib kırsalındaki bazı gözlem noktaları Suriye ordusunun kontrolüne geçen bölgeler içinde kalmıştı.
Türkiye, Suriye ordusunun operasyonlarını durdurmasını ve ele geçirdiği bölgelerden çekilmesi gerektiğini duyurmasının ardından gerginlik İdlib sahasında Türk, Suriye ve Rus güçleri arasında çatışmaların yaşanmasına sebep olmuş ve Türkiye-Suriye, dolaylı olarak Türkiye-Rusya arasında savaş senaryoları bir süre gündemi meşgul etmişti. 5 Mart’ta, Moskova’da Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Putin bir araya gelmiş ve İran’ın da onayladığı bir anlaşmaya varıldığı duyurulmuştu.
Bu anlaşmada taraflar,
- İdlib gerginliği azaltma bölgesindeki temas hattı boyunca tüm askeri faaliyetler 6 Mart 2020 tarihinde saat 00:01'den itibaren durdurulacaktır.
- M4 karayolunun kuzeyinde 6 km ve güneyinde 6 km derinliğinde bir güvenli koridor tesis edilecektir. Güvenli koridorun işleyişine dair ayrıntılı esas ve usuller, Türkiye Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu Savunma Bakanlıkları arasında 7 gün içinde kararlaştırılacaktır.
- Türk-Rus ortak devriyeleri, 15 Mart 2020 tarihinde M4 karayolunun Trumba'dan (Serakib'in 2 km batısı) Ain-Al-Havr'a kadar olan kesimi boyunca başlatılacaktır.
Kararlarını almıştı. Anlaşmanın bir dönüm noktası oluşturup oluşturmadığı ise tartışmalı bir konu. Bu anlaşma Türk, Suriye ve Rus güçlerinin çatışmasını durdursa da İdlib sorununa kalıcı bir çözüm sağlamadı ve İdlib’te tansiyon yeniden yükselmeye başladı.
Bu nedenledir ki 22 Nisan tarihli Astana görüşmesinde kalıcı ateşkes konusu yine gündemde yerini aldı. Bölgede sorunun derinleşmesi sonucunda tarafların uzlaşmaya çalıştığı konular değişime uğramıyor fakat çözülemiyor da. Daha evvel, 5 Mart Anlaşması’ndan kısa bir süre önce, yaşanan Türk, Suriye ve Rus güçleri arasındaki çatışmaların temel sebeplerinden biri de gözlem noktaları tartışmasıydı. Günümüzde Türkiye’nin İdlip’te 57 gözlem noktası bulunuyor. Bu gözlem noktalarının yeniden sorun teşkil edip etmeyeceği ise kesin değil.
Sonuç olarak, İdlib’te sorunların tamamen çözülmesi kısa vadede çok mümkün görünmüyor. Birden çok tarafın aktif rol oynadığı bölgede, sorun Suriye iç savaşı olmaktan çıkmış durumda. Rusya, Türkiye, İran ve Şam arasındaki siyasi süreçler İdlip içindeki durumu doğrudan etkiliyor. Radikal terör örgütlerinin bölgeden temizlenmesi konusunda yaşananlar ise sorununun derinleşmesinin bir diğer sebebi.
Öte yandan soruna Türkiye açısından baktığımızda ise Türkiye’nin kontrol ettiği bölgelerin daha karmaşık olduğunu görüyoruz. Bölgede birbirleriyle çatışan farklı fraksiyonlar ve bunların büyük çoğunluğu yalnızca Türkiye değil Rusya, Avrupa Birliği, ABD ve çeşitli ülkeler tarafından terörist olarak değerlendiriliyor. Uzun sınır hattına sahip olması da dolaylı olarak Türkiye’nin sınır içini de etkileyen bir güvenlik sorunu mevcut. Ayrıca, şu anda tampon bölge konumundaki Türkiye değil aynı zamanda AB için de sorun. Çünkü bunların bazılarının Avrupa’ya geçmesi tehlikesi bulunmakta. Bu da sorunun taraf olan ülkelerin sayısını artırıyor.
Kaynak: DW, Sputnik, Dışişleri Bakanlığı
