Gelecek hafta Birleşmiş Milletler (BM) mahkemesi Bosnalı Sırp askeri lider Ratko Mladić’e yönelik nihai kararı verecek. Lakin savaş suçlarıyla suçlanan yahut hüküm giymiş, aynı zaman da Mladić’in suç ortakları, onlarca Bosnalı Sırp, şimdi Sırbistan sokaklarında neredeyse korkusuzca dolaşıyor. Bazıları dolaşmakla kalmıyor, televizyon programlarına dahi çıkarılıyor.
Yaklaşık 8 bin Boşnak (Bosnalı Müslümanlar) erkek ve çocuğun öldürüldüğü Srebrenitsa soykırımı, Bosnalı Sırp Ordusu komutanı Ratko Mladić 'in 8 Haziran'da Lahey'deki BM mahkemesinde nihai kararını beklediği suçlardan biri.Lahey Mahkemesi ve Bosna-Hersek ve Sırbistan'daki yerel mahkemeler tarafından 40'tan fazla savaş suçlusu Srebrenitsa suçlarından mahkûm edildi. Fakat günümüzde savaş suçlarından yargılanan veya hüküm giyen yaklaşık 40 eski Bosnalı Sırp Ordusu askeri daha Sırbistan'da özgürce yaşıyor ve Bosna adli makamlarının erişimleri dışında bulunuyorlar. Her ne kadar Bosna Hersek ve Sırbistan arasında konuya yönelik yasal işbirliği söz konusu olsa da Sırbistan, savaş suçlusu vatandaşlarını başka ülkelere iade etmiyor. Bu konu özellikle iki ülke ilişkilerinde önemli bir sınamayı teşkil ediyor. Bu bağlamda, Soykırım Kurbanları ve Tanıkları Derneği Başkanı Murat Tahirović, Sırbistan’ın savaş sorumluluğu tam olarak hiçbir zaman kabul etmediğini ve buna yönelik işbirliğine açık olmadığı vurgusunu yapmaktadır. Aynı şekilde Sırbistan’da hüküm giymiş birçok savaş suçlusunun bulunduğu vurgusunu yapan Tahirović, bu hükümlülerin Bosna Hersek mahkemeleri tarafından yargılanmalarında kimsenin bir menfaatinin olmadığını belirtmektedir.
Sırbistan’daki bu kişilere örnek olarak, Bosnalı Sırp Ordusu Ana Karargâh eski istihbarat subayı Radoslav Janković, istihbarat bölümü başkanı ve Drina ana kurmay üyesi Svetozar Kosorić ve savaş zamanı Bosnalı Sırp polislerin başkanı Tomislav Kovač verilebilir. Adları geçen bu üç soykırım suçlusu Sırbistan’da özgürce yaşamaktadır. Geçtiğimiz yıllarda, Bosna Hersek devlet mahkemesi Kovač’ı Boşnakları Srebrenitsa’da yok etmeyi amaçlayan ve yaklaş 8 bin erkek ve erkek çocuklarının infazından sorumlu ortak suç girişimine katıldığına yönelik raporu kabul etti. Fakat Kovač şu anda Sırbistan’da serbestçe yaşamakta ve bir iş sahibi olarak hayatına devam etmektedir. Hatta zaman zaman Sırbistan ulusal televizyon kanallarında Happy TV’de savaş ve Bosnalı Sırpların savaştaki rolü hakkında konuşmak için popüler bir programa çıkıyor. Kovač 2016’da video konferans yoluyla Saraybosna’da gerçekleşen bir mahkemeye katılıp hakkındaki suçları reddetmiş ve kendine yöneltilen suçların sahte belgelere dayandırıldığını ileri sürmüştür. Bu noktada şu soruyu sormakta fayda var: Onlarca tanık ile görüşmeler ve yapılan araştırmalar sonucunda hazırlana raporun neresi sahte neresi yalandır?
Sırbistan’ın tutumu
Sırbistan son zamanlarda birlik komutanlarına karşı veya daha fazla sayıda kurbanı içeren davaları görmeye başladı. Örneğin; Bosnalı Sırp Ordusuna bağlı Rogatica Tugayı komutanı Rajko Kušić 'in davası Mart ayında başlanırken, 1992 yılında Sušica toplama kampı yakınlarındaki Mračni Dol'da Bosnalı Sırp Ordusunda askerken 37 Boşnak erkeğin vurulması olayına karışmakla suçlanan Višnja Aćimović'in yargılanmasına Aralık ayında başlandı. Ancak İnsan Hakları için Gençlik Girişimi üyelerinden Marko Milosavljević, Sırbistan’ın sadece Bosna Hersek’te görülen davaları devralıp kendi içerisinde üst düzey subaylara yönelik herhangi bir dava başlatmamasının kilit nitelikte bir problem olduğunu ifade ediyor.
Geçtiğimiz günlerde Avrupa Komisyonu tarafından yayınlanan Sırbistan’ın AB üyeliği yolunda kaydettiği ilerlemenin değerlendirildiği raporda, Sırbistan ile Karadağ, Bosna Hersek ve Hırvatistan arasında savaş suçluları davalarına yönelik işbirliği ve eşgüdümün olmayışının hala problem olduğunu belirtti. Bu çerçevede, Milosavljević’in de belirttiği üzere Sırbistan'da savaş suçlularının suçlarla ilgili her türlü sorumluluktan kurtulmak için "zamanın veya tarihin kurbanları" olarak tasvir edildiğini söyledi. Ki buna en güzel örnek geçtiğimiz yıllarda çoğunluğu genç ve çocuktan oluşan 71 kişinin ölümünden sorumlu bulunan Novak Đukić, hüküm giydikten sonra Sırbistan’a kaçmıştır. Sırbistan karar alıcıları her ne kadar kişinin yapılan işbirliği çerçevesince yargılanmasının Sırbistan’da devam edeceği onayını verse de hala yargılaması yapılmamıştır. 2014’de suçlu bulunan bu kişi Sırbistan tarafından hastalık, yaşlılık bahanesi ile yargılanmamış ve gözetim altına alınmamıştır, yani hala serbest gezmektedir. İşin özüne indiğimizde Ratko Mladić gibi üst düzey yöneticiler yargılanırken Sırbistan, astların yargılanmasını istememektedir. Ancak yargının tam olarak yerine getirilmesi için astlarda yargı önüne getirilmeli ve cezalandırılmalıdır, lakin bu durum hala ırkçılık merakı ile yanıp tutuşan yüzlerce caniyi cesaretlendirmektedir. Tahirović’in de belirttiği gibi maalesef savaşın üzerinden 20 yıl geçmiş olmasına rağmen yargı tam anlamıyla yerine getirilemedi ve ne yazık ki Sırbistan bu konuda işbirliğine kendini hazırlayamadı.
Kaynakça
https://detektor.ba/2020/12/07/srbija-visnja-acimovic-negirala-krivicu-za-zlocine-u-vlasenici/
https://www.aljazeera.com/news/2021/5/12/bosnian-serb-ex-leader-karadzic-to-spend-life-in-uk-prison
https://www.nytimes.com/2017/11/22/world/europe/ratko-mladic-bosnia.html
