8 Ocak’ta Suriye’de İdlib gerginliği azaltma bölgesinde ateşkes gözlem görevi yürüten TSK konvoyuna roketatar saldırısı düzenlendi. Daret İzze ilçesi yakınlarında TSK konvoyunun geçişi sırasında düzenlenen saldırıda, araçların 20-30 metre yakınına roketatar mermileri isabet etti. Can kaybı yaşanmayan saldırıda, araçlarda da herhangi bir hasar meydana gelmedi.[i]

TSK’dan yapılan açıklamaya göre; 30 Ocak 2018 tarihinde İdlib kuzeyinde intikal halinde olan konvoyumuza, bölücü terör örgütü mensubu silahlı teröristlerce bombalı araç ile yapılan saldırı sonucu, konvoyda görevli bir kahraman sivil görevli personelimiz şehit oldu, bir kahraman silah arkadaşımız ile bir sivil görevli personelimiz yaralandı.[ii]

6 Şubat tarihindeise; 6 numaralı gözlem noktasındaki TSK unsurlarına, terör örgütleri tarafından gerçekleştirilen roket ve havan saldırısında bir askerimiz şehit oldu, 5 askerimiz ile bir sivil görevlimiz ise yaralandı.[iii] Yaralanan DSİ görevlisi personelimiz de bir süre sonra şehit oldu.[iv]

Ayrıca, geçtiğimiz yılın Kasım ayında; Afrin bölgesinde yuvalanan terör örgütü PKK/PYD mensupları, İdlib gerginliği azaltma bölgesinde Daret İzze Saman Kalesinde konuşlu TSK gözlem gücüne havan saldırısı düzenlemiş, gözlem noktası ile sivil yerleşim yerlerinde can kaybı olmamıştı.[v]

Suriye Rejim Güçleri ve Rusya Tarafında Yaşanan Gelişmeler

2018 yılı Ocak ayı başından itibarenİdlib bölgesindeki operasyonlarını artıran Suriye rejim güçleri, Rusya’nın da hava desteğiyle, Ebu Zuhur’a doğru güney-kuzey istikametinde başlatılan bir taarruzla, İdlib’de muhaliflerin kontrolündeki doğu bölgesini, vilayet merkezinden ayırarak, muhaliflerin Güney Halep ile Doğu Hama arasındaki bağlantısını kesti. Rejim ve İran’lı milisler İdlib’in önemli bir bölümünü bu harekâtla ikiye böldü ve muhaliflerin kontrol ettiği alanı da daralttı.

6 Ocak’ta Rusya’nın Hmeymim ve Tartus Üslerine 13 insansız hava aracıyla saldırılar düzenlendi.[vi] Rusya, saldırıda kullanılan İHA’ların İdlib’in Türkiye’nin gözetimindeki bölgelerinden kalktığını tespit ettiğini açıkladı.

3 Şubat’ta muhalifler, İdlib ilinin doğu kırsalında bir savaş uçağını düşürdü. Rusya Savunma Bakanlığı, İdlib’de bulunan gerilimi azaltma bölgesi üzerinde uçuş yapan Rus Su-25 savaş uçağının düşürüldüğünü doğruladı.^[vii] Rus pilotun uçak düşmeden önce kendini fırlatmayı başardığı ifade edilen açıklamada, pilotun muhaliflerce kontrol edilen bölgede girdiği çatışmada hayatını kaybettiği belirtildi. 

Türkiye’nin İdlib Hedefi

Başlangıcından bu yana Türkiye’nin İdlib bölgesindeki birinci hedefinin bir yandan İdlib bölgesinde çatışmasızlık bölgesi oluşturmak, diğer yandan ise Afrin’e yönelik düzenlenen harekâtın güney cephesini kontrol altında bulundurmak olduğu görülüyor.

İkinci ana hedef; PKK/PYD terör örgütünün Afrin bölgesinden temizlenmesine paralel olarak Fırat Nehri doğusunda kendisine geniş bir alan yaratan örgütün Suriye batısına geçişini tamamen engellemek, aynı zamanda terör örgütü PKK/PYD’nin Hatay üzerinden Akdeniz’e ulaşma hedefini ortadan kaldırmak olarak okunuyor.

Üçüncü hedefin ise; İdlib bölgesinden Türkiye istikametinde yaşanması muhtemel bir göç hareketinin önüne geçmek olduğu anlaşılıyor. 2011 yılından bu yana yaşanan Suriye iç savaşı nedeniyle ülke içerisinde yer değiştiren insanların sayısının tam olarak bilinememesi nedeniyle İdlib bölgesinde yaşayan insanların da sayısı tam olarak kestirilemiyor. Bununla birlikte bu bölgede yaklaşık 1,5-2 milyon insanın yaşadığını öngören Türkiye, İdlib bölgesinde çatışmasızlığı sağlayarak, topraklarına kabul ettiği 3,5 milyon Suriyeliye ilave, milyona varabilecek bir göç olayından haklı olarak kaçınmak istiyor.

Dördüncü hedef; Suriye batısında Reyhanlı, Altınözü ve Yayladağı ilçelerimizin karşısında çatışmalar yaşanmamasını sağlamak. Bu sayede Türkiye Suriye iç savaşının ülkemiz topraklarına yaklaşmamasını ve bu çatışmaların mümkün olduğunca hudut hattımızdan uzakta yaşanmasını hedefliyor.

Türkiye’nin İdlib harekâtı ile beşinci ve son hedefi ise; Fırat Kalkanı, Zeytin Dalı Harekâtlarıyla birlikte İdlib bölgesinde de etkinliğini artırarak Suriye’nin geleceği konusunda daha fazla söz sahibi olmak.

İdlib’de Yaşanabilecek Muhtemel Gelişmeler

Türkiye Afrin’de devam eden Zeytin Dalı Harekâtına odaklanmışken, bu harekâtla eş zamanlı olarak İdlib bölgesine askeri birlik sevkiyatı ve gözlem noktaları açma faaliyetlerine de devam ediyor. Fırat Kalkanı Harekâtının ardından Afrin’e yönelik askeri harekât ve İdlib bölgesinde hız kazanan TSK varlığını artırma girişimleri başta İran olmak üzere bazı ülkeleri rahatsız ediyor. Gözlem noktalarının açılışı esnasında TSK unsurlarına yönelik saldırılar, Afrin harekâtı devam ederken Afrin şehir merkezine Şii milis güçlerin sevk edilmesi, Zeytin Dalı Harekâtının başlangıcıyla birlikte Suriye Rejim Güçlerinin İdlib bölgesine yönelik taarruzlarını artırması, bu rahatsızlığı açıkça ortaya koyuyor. Kısa ve orta vadede de Türkiye’nin Suriye ve İdlib bölgesindeki mevcudiyetine yönelik rahatsızlıkların hem diplomatik yollarla hem de sahada askeri anlamda gösterileceğine yönelik emareler şimdiden görülebiliyor.

Aynı zamanda bölgedeki güç dengeleri adeta esen rüzgâra göre yön değiştiriyor. Bugün ittifak halinde olan muhalif gruplar yarın düşman, düşmanlar ise müttefik haline gelebiliyor. Bu değişim nedeniyle Suriyeli muhalifler bir yandan rejim güçleriyle çatışırken, bir yandan da kendi içlerindeki güç dengelerini muhafaza etmek için birbirleriyle çatışıyor. İdlib bölgesinde son günlerde Heyet Tahrir Şam (HTŞ) ile Ahrar-u Şam ve Nureddin Zengi gruplarının oluşturduğu Cephe Tahrir El Suriye (CTS) arasında yaşanan çatışmalar bölgedeki güç dengesini yeniden belirliyor. İdlib bölgesinde kontrol noktaları ve yerleşim yerleri sürekli el değiştiriyor. Bu nedenle çatışmasızlığın sağlanması bir kenara, hem çatışmaların aktörleri çoğalıyor hem de çatışmalar daha fazla alana yayılıyor. Önümüzdeki dönemde de muhaliflerin birbirleriyle ve Rejim güçleri ile çatışacakları, tarafların sıklıkla saf değiştirecekleri görülebiliyor.

Bir süre odak noktasını Deyr-i Zor bölgesine veren Suriye Rejim Güçleri, bu bölgede çatışmaların hafiflemesinin ardından yaklaşık beş yıldır kuşatma altına aldığı Şam yakınlarındaki Doğu Guta bölgesine insanlık dışı saldırılar düzenleyerek, sivillerin tahliyesine ve insani yardımların ulaşmasına engel oluyor. Şu an için ABD destekli Fırat’ın batısındaki PKK/PYD varlığına dokunamayan Suriye Rejimi ve Rusya’nın kısa vadedeki muhtemel hedefinin, diğer bölgelerde elini rahatlatmasının ardından çok sayıda muhalif grubun konuşlandığı İdlib bölgesine ağırlık vermek olacağı gözüküyor.

PKK/PYD terör örgütü tarafından Rakka’dan otobüslerle Suriye’nin batısına uğurlanan IŞİD terör örgütü mensupları da İdlib güneyinde boy gösteriyor.[viii] IŞİD’in yeniden bu bölgede sahneye çıkması İdlib bölgesindeki aktörlere bir yenisini daha ekliyor. Büyük ihtimalle önümüzdeki dönemde IŞİD ile başta HTŞ olmak üzere diğer gruplar arasında da çatışmaların yoğunlaşacağı görülebiliyor. Bununla birlikte IŞİD terör örgütünün İdlib’de konuşlu TSK birliklerimize yönelik saldırılar düzenleme ihtimali de dikkate alınmalıdır.

Zayıf bir ihtimal de olsa, yaşanması muhtemel bir diğer gelişme ise ABD’nin İdlib’e müdahalesi. CENTCOM Komutanı Orgeneral Votel’in; “İdlib gibi bölgelerde radikal grupların toplanması konusunda kaygılarının bulunduğunu, İdlib gibi yerlerin, birçok örgütün toplanma alanları haline geldiğini ve en nihayetinde bunlarla ilgilenmek gerekeceğini” ifade etmesi[ix] ABD’nin İdlib bölgesine müdahale sinyali olarak okundu. Her ne kadar bölgedeki Rusya, İran ve Suriye Rejimi varlığı nedeniyle ABD’nin İdlib’e müdahalesi oldukça zayıf bir ihtimal olarak görülse de, bazı ABD destekli muhalif bileşenleri ile bölgeye müdahale edebileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.

El Eis bölgesinde TSK gözlem gücünün konuşlandırılması sırasında yaşandığı gibi diğer bölgelerde de İran’lı milislerle çatışma yaşanabileceği akılda tutulmalıdır. Bununla birlikte ABD tarafından eğitilen ve donatılan bazı muhalif grupların da çıkarlarına uygun görmeleri durumunda TSK unsurları ile çatışmaya girebilecekleri ya da PKK/PYD terör örgütü ile iş birliği yaparak gözlem gücü birliklerimize yönelik terör eylemleri düzenleyebilecekleri de kıymetlendirilmektedir.

Sonuç

Afrin’de mevcut PKK/PYD terör örgütü varlığını sonlandırmak üzere başlatılan Zeytin Dalı Harekâtı başarılı bir ilerleyişle devam ederken, eş zamanlı olarak yurt içinde ve Irak kuzeyinde; PKK, IŞİD ve FETÖ terör örgütlerine karşı “kesintisiz mücadele stratejisiyle” kış aylarında da aralıksız operasyonlar devam ediyor. Birçok alanda farklı terör örgütleriyle mücadele eden ülkemiz eş zamanlı olarak İdlib bölgesinde çatışmasızlığın sağlanmasına yönelik askeri varlığını da artırıyor. Suriye’deki çok bilinmeyenli denklemin en önemli halkasının İdlib olacağı, pandoranın kutusunun kısa-orta vadede bu bölgede açılacağı da şimdiden görülebiliyor.

Hal böyle iken İdlib’de “Gerginliği Azaltma Kontrol Gücü” olarak konuşlanmasına devam eden TSK unsurlarının da zor şartlar altında görev yapacağı öngörülebiliyor. İdlib bölgesinde hem Rejim hem de muhalif gruplarla sıcak temasa girmek istemeyen Türkiye’nin, Astana’da varılan anlaşma gereği,  Afrin harekâtını tamamlamasını müteakip İdlib’de tam bir çatışmasızlık sağlamak için daha fazla enerji harcayacağı anlaşılıyor.

Rusya’nın kendisine yönelik saldırıların İdlib bölgesinden kaynaklandığını dile getirmesi, Rus uçağının bu bölgede düşürülmesi, İran’ın Türkiye varlığını istememesi, çıkarlarına yönelik olarak sürekli saf değiştiren grupların bölgede konuşlanması, IŞİD’in bölgede yeniden sahneye çıkarılması, Suriye Rejim güçleri ve İran’lı milis grupların muhaliflere karşı sürdürdüğü operasyonlar, çatışmasızlığın sağlanmasını daha da zora sokuyor. Afrin bölgesine yoğunlaştığı için yüksek perdeden sesini çıkarmasa da, Rusya’nın bu harekâtın tamamlanmasına yakın bir zamanda Türkiye’yi İdlib bölgesinin güvenliğini sağlamak üzere diplomatik alanda daha fazla sıkıştırmaya çalışabileceği okunabiliyor.  

İdlib bölgesinde çatışmasızlığın sağlanması için TSK’nın gözlem noktaları kurmasının yeterli gelmeyeceği kolayca anlaşılabiliyor. Suriye sahasında başarılı operasyonlar yürüten Milli İstihbarat Teşkilatının çatışmasızlığın sağlanması için yoğun bir çaba sarf ettiği de anlaşılabiliyor. Hem ülkemiz içerisindeki hem de Suriye ve Irak kuzeyindeki terör faaliyetlerini etkisiz hale getirmeye odaklanabilmek için Zeytin Dalı Harekâtı ile eş zamanlı olarak İdlib bölgesinde konuşlu muhalifleri tek çatı altında toplayabilmek, Suriye Rejimi ile muhalifler arasında çatışmaları önleyebilmek, muhaliflerin sürekli taraf değiştirebildiğini de göz önünde bulundurarak ellerindeki uzun menzilli ağır silah sistemlerini teslim etmelerini sağlamak gibi hususlarının ilk önceliğimiz olması gerektiği anlaşılmaktadır. Aksi takdirde İdlib bölgesindeki aktif güçler Türkiye ve TSK’yı köşeye sıkıştırmak isteyebileceklerdir. İdlib’de çatışmasızlığın tesis edilmesinin ve muhaliflerin tek çatı altında birleştirilmesinin PKK/PYD terör örgütünün bölgedeki varlığı önünde de büyük bir engel olacağı düşünülmelidir.

İdlib’de askeri çözümden daha çok diplomasi ve iknaya dayalı bir çözümün bulunması gerektiği, bu sayede bölgede konuşlu en radikal grupların dahi yumuşatılarak çatışmasızlığın sağlanabileceği, bununla birlikte TSK unsurlarına silah doğrultan her bir gruba bugüne kadar olduğu gibi misliyle karşılık verilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.