Günümüz dünyasında yaşanan siyasi, ekonomik ve özellikle teknolojik gelişmeler; klasik tehdit değerlendirmelerine ilaveten "Asimetrik Tehdit" olarak adlandırılan yeni bir kavramın ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
"Asimetrik Tehdit", terminoloji olarak 1990'lı yılların ikinci yarısında ABD ve İngiltere tarafından ortaya atılan ve;
* Günümüzün alışık olunmayan tehditlerini tanımlamak için kullanılan,
* Her yöne çekilebilecek, kapsamı genişletilebilecek, sahip olduğu elastikiyet nedeniyle de önümüzdeki dönemlerde içerik olarak değişikliklere uğraması ihtimal dahilinde görünen bir kavramdır.
Milli Güvenlik Kurulu kayıtlarında; "Yarattığı ani ve hazırlıksız durum nedeni ile ülkelerin siyasi, sosyal ve ekonomik sistemlerinde istikrarsızlıklara neden olan, düşük seviyede kuvvet ve teknoloji kullanarak etkin olmayı amaçlayan tehdit algılamasıdır"[1] şeklinde tarif edilmektedir.
"Asimetrik tehdit";
* "Yarattığı ani ve hazırlıksız durum nedeniyle ülkelerin siyasi, sosyal ve ekonomik sistemlerinde istikrarsızlıklara neden olan düşük seviyede kuvvet ve teknoloji kullanarak etkin olmayı amaçlayan faaliyetler" veya,
* "Daha güçsüz bir ülke veya bir grup tarafından daha güçlü bir ülkenin imkan kabiliyetinden sakınacak şekilde bu ülkenin zayıf taraflarına umulmadık bir şekilde ve örneği olmayan yöntemlerle saldırılması" olarak da tanımlanabilir.
Asimetrik tehditlerin net bir tanımının yapılmasındaki zorluğu aşmak için bulunan en akılcı yöntem, onun özelliklerini ve sonuçlarını ortaya koyarak bir noktaya varmaktır. Colin Gray'in bu yönde yaptığı çalışmasında asimetrik tehdit ile ilgili tespitleri şöyledir[2].
- Alışılmadık ve sıra dışıdır,
- Adı konmamış savaş kurallarını kullandığı ve bilinen savaştan farklı olduğu için kuralsızdır,
- Aynı türde, orantılı ve fark gözeterek karşılık verilmesi zor, 'karşılık verme seviyesi' sorundur,
- 'Bilinmeyenin gizemi' korkutuculuk olasılığını artırır.
Asimetri konusundaki en yaygın yanlış algılamalardan biri "tek yönlülüktür". Halbuki asimetri bir mukayese sonucu ortaya çıkmakta olup, "çift yönlüdür". En basit anlatımıyla, "PKK, Türkiye için ne kadar asimetrik ise, Türkiye'de PKK için o kadar asimetriktir"[3]. Bu yanlış algı, daha ziyade asimetrik tehdit ile terör kavramının örtüştürülmesi sonucu ortaya çıkmış ve asimetrik tehditlerin sadece güçsüz aktörlerden güçlülere yönelik olarak gerçekleşebileceği şeklinde düşünülmüştür. Ancak tehdit güçlüden güçsüze doğru daolabilir. Her ne kadar "Güçsüzden güçlüye" yönelik bir tehdit olarak tanımlanmaktaysa da, günümüzde görülen birçok örnekte olduğu gibi "Güçlüden güçsüze" doğru yönelen, farklı biçimdeki bir asimetrik tehdidinvarlığındanda söz etmek mümkündür.
Birilerinin terörist kabul ettiğinin diğerlerince özgürlük savaşçısı kabul edilebildiği bir ortamda, birileri için asimetrik tehdit olarak nitelenen hareketler, diğerlerinin standart hareket tarzı olabilmektedir[4].
Asimetrik tehdit unsurları, hedef toplulukların zayıflıklarını kullanırlar. Demokratik sürece desteği azaltmak, hükümetlerin gücünü zayıflatmak, ittifakları ve ortaklıkları bozmak, sivil toplumun korkularını sömürmek gibi amaçlarla hareket ederler[5].
Modern konvansiyonel silahlar ve savunma sistemlerinin yüksek maliyetli olması sebebiyle güçsüz ve fakir ülkeler bu vasıtaları elde edememekte dolayısıyla bu devletlerde güçlüye karşı meydan okuyabilecekleri daha ucuz ancak etkisi büyük alternatiflere yönelmektedirler. Bu anlamda asimetrik silahlara "fakir ülkelerinatom bombası" denmektedir.
Silah sistemlerindeki teknolojik gelişmeler, özellikle askeri alanda bilim ve teknoloji transferini ve bu teknolojinin alımını kolaylaşmaktadır. Böylece asimetrik tehdit unsurlarını edinme anlamındaimkanların son derecearttığını ve bunun zor olmadığını söyleyebiliriz.
Asimetrik tehdit unsurları tarafından kullanılan vasıtaları;
- İnsansız Hava Araçları,
- Elektronik Harp Sistemleri,
- Yönlendirilmiş Enerji veya Elektromanyetik Pals silahları,
- Psikolojik harekat vasıtaları,
- Kitle İmha Silahları,
- Terörizm,
- Bilgi Sistemleri, şeklinde tasnif etmek mümkündür. Önümüzdeki dönemlerde bu vasıtaların çok daha fazla çeşitlenmesi ihtimal dahilindedir.
Asimetrik tehditler zayıf bulunan yönlere yöneldiğinden ve genellikle alışılmadık yöntemlerle gerçekleştirildiğinden, bu tehditlere karşı koymada gelişmiş istihbarat yetenek ve yöntemlerine gereksinim duyulmaktadır. Ortaya çıkarılması ve değerlendirilmesindeteknolojik imkanların yanı sıra, bu tehditlere ilişkin istihbarat toplama faaliyetlerinde esas olarak "insanlar ve açık kaynakların" kullanılması önemlidir.
Asimetri ve tehdidi üzerine var olan tespitler
Asimetri, doğal hayatın bir parçasıdır. Bu bağlamda asimetrik yaşam, mücadele iradesinde ve mücadele ilkelerinde saklıdır. Asimetrik tehditleri tehditler içinde tam olarak kavrayabilmek ve konumlandırabilmek için; "zaman, mekan, hasım, sosyal, ekonomik, siyasal, felsefi ve kültürel arka plan" göz önüne alınarak değerlendirme yapılmalıdır[6].
Asimetrik tehditle karşılaşan güçlü taraf, bunu alt etmek için esnek olmalı, zaman açısından çok kısa sürede harekete geçebilmeli, hatta gizli ve yasa dışı olarak yorumlanabilecek operasyonlar yürüterek tehlikeyi, tehdit gelişmeden ve eylem aşamasına geçmeden önlemelidir[7].
Asimetrik savaşta, kural dışı, plansız ve öngörülemez biçimde hareket eden düşmanın değişik düşünüp, örgütlenebileceği dikkate alınarak, onun düşünceleri önceden tahminle, plan ve eylemlerinden bir adım daha önde olmak koşulu sağlanarak ve onun zayıf yönlerini tespit ederek güçlerin bu yönde yoğunlaştırılması önemlidir[8].
Giderek karmaşık bir hal alan dünya siyaseti, totaliter rejimlere ve tek kutuplu küresel güce karşı tepkiselleşen ve karşı koymaya başlayan toplumsal hareketler, küresel ekonominin zorladığı koşulların asimetrik tehditleri ve savaşları bundan böyle daha çok gündeme getirmesi beklenti dahilindedir. Devletlerarası anlaşmalar, demokratikleşme hareketleri, hukukun üstünlüğü ve insan hakları yasalarıyla devletlerin asimetrik tehditlere karşı koyma yeteneği bir anlamda sınırlanırken, terör örgütleri bu tür uluslararası anlaşmalara ve etik kurallara bağlı olmamaları nedeniyle, asimetrik savaşı kolay bir seçenek olarak kabul etmektedirler[9].
Asimetri üzerinebirkaç yeni not
Hayatın her alanında etrafımızı kuşatan teknolojik ve bilimsel paylaşım ağları dünyanın en ücra köşesindeki gelişmelerinkısa sürede yanımıza gelmesini, şekil. boyut ve etki değişimi ile farklı alanlarda değişik şekillerde kullanılmasını mümkün kılmaktadır. Asimetrinin kendine has karekteriyle izah edilebilen buyaklaşım asimetrinin kötü niyetli olarak kullanımıyla "savaş, tehdit, angajman", kendinden bahsettirmesi ile "farkındalık, terminoloji" olarakgünlük hayatımıza iyiden iyiye girecek gibi görünmektedir. Halen;
* "Tabandan (halktan) totaliter yönetimlere karşı tepki ve başkaldırı bir asimetrik tepki olarak değerlendirilebilir mi?",
* "Bu tepki silahlanarak gerilla harbine dönüşürse asimetrik savaşolur mu?",
* Terörle Mücadele hasım taraflar için birer asimetri midir?",
* "Orta Doğu'da yaşananlar adı henüz konmayan yeni bir "Asimetrik ………!" midir?",
* "Liderler tarafından halka yapılan baskılar, buna karşı gösterilen direnç ve tepki asimetrinin çift yönlülüğü kapsamında değerlendirilmesi gereken bir "asimetrik refleks" midir?", soruları, "asimetri trendi"nin yeni parametreleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Yine bu bağlamda;
- Asimetrik Kürt Tehdidi,
- Asimetrik Psikolojik Harekat[10],
- Asimetrik Demokratik Angajman,
- Asimetrik Kuşatma,
- Asimetrik Nüfuz Etme Stratejisi", gibi yeni terminolojiler önümüzdeki süreçte sıklıkla duyacağımız terimler olarak günlük hayatımızdaki yerini alacak gibi görünmektedir.
[1] http://www.mgk.gov.tr/Turkce/sss.html#sayfa_giris
[2] Colin S. Gray, "Thinking Asymmetrically in Times of Terror", Parameters, Spring 2002, A.g.e., s. 5-6.
[3] Ahmet Küçükşahin, Tamer Akkan , "Değişen Güvenlik Algılamaları Işığında Tehdit ve Asimetrik Tehdit", Güvenlik Stratejileri Dergisi, Yıl 3 Sayı 5 Haziran 2007
[4] Colin S. Gray, "Thinking Asymmetrically in Times of Terror", Parameters, Spring 2002, s. 5.
[5] M.Lütfü UÇAR, Changing Threat and Reflection To National Security of Turkey,
[6] Ahmet Küçükşahin, Tamer Akkan , "Değişen Güvenlik Algılamaları Işığında Tehdit ve Asimetrik Tehdit", Güvenlik Stratejileri Dergisi, Yıl http://uiportal.net/e107_plugins/content/content.php?content.2153 Sayı 5 Haziran 2007
[7] http://uiportal.net/e107_plugins/content/content.php?content.215
[8] Ali Külebi, TUSAM Ulusal Güvenlik Stratejileri Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı,Asimetrik Savaş Kavramı ve Tehditler, Ali Külebi Stratejik Postası, Şubat 2005,
[9] http://www.tusam.net/makaleler.asp?id=154&sayfa=20
[10] TSK (Gnkur.Eski Bşk.(E) Org.İlker Başbuğ) tarafından kullanılmıştır.
