20. Yüzyılın sonlarına doğru toplum, sanayi ve ekonomik anlamda köklü değişiklikleri beraberinde getiren, Nesnelerin İnterneti (IoT), Yapay Zekâ (Al), robotik kodlama gibi dijital teknolojilerinin gelişimi ve küreselleşmesi, dünya üzerinde toplumların yaşamında bir dönüşüm süreci başlatmıştır. Bu dönüşüm sürecinin ilk temelleri 2011 yılında Almanya’da Endüstri 4.0 denilen kavramın tanımlanmasıyla atılırken, bazı teknoloji devleri Endüstri 5.0’da denilen, başlangıç tarihini 1957 yılı olarak alabileceğimiz Uzay Çağı’nın şu an ki son versiyonu olan sürece adımını atmış bulunmaktadır.
Şu anda dünyada Endüstri 4.0 süreci yoğun bir şekilde yaşanmaktadır. Bazı teknoloji devleri‘’Süper akıllı toplum’’ felsefesine ihtiyaç duyarak Endüstri 5.0 kavramını geliştirmeye başlamışlardır. Bu perspektife önderlik eden ülkelerin en başında da Japonya ve Almanya’nın yanı sıra ABD gelmektedir.
Her şeyin birbirine bağlı olduğu ve tüm teknolojilerin bütünleştiği Endüstri 5.0 çağı, fiziksel alan ile siber alanın tam entegrasyonunu beraberinde getirmektedir. Endüstri 5.0’ın gerçekleşmeye başladığı günümüzde, mevcut araçların en aktif ve olabilecek en hızlı şekilde kullanılmasını ön plana çıkarttığından, siber alanda fiziksel alandaki sensörlerden çok daha fazla bilgi birikimi sağlayarak, insan kapasitesini aşan sonuçların yapay zekâ ile elde edilmesini ve fiziksel alana geri bildirim sağlamasını mümkün kılmaktadır.
ABD’de En Büyük Boru Hattına Yapılan Siber Saldırı
Geçtiğimiz günlerde ABD’de yaşanan siber saldırı olayında, DarkSide isimli bir hacker grubunun bilgisayar korsanları, ABD’nin en büyük boru hattını yöneten ve ülkenin doğu yakasındaki doğalgaz ihtiyacının yüzde 45’ini taşıyan Colonial Pipeline adlı şirketin sistemlerine sızarak akaryakıt transferinin devre dışı kalmasına neden olmuştu. 7 Mayıs’ta gerçekleşen siber saldırının ardından bütünüyle devre dışı kalan boru hattının yeniden hizmete girebilmesi için çalışmalar sürüyor.
Yetkililer tarafından, yaşanan bu saldırının sonucunda hacker grubunun Colonial Pipeline ağlarından 100 GB büyüklüğünde veriyi çaldığı bildirildi. Verileri çeşitli bilgisayarlarda tutan DarkSide, bunları geri vermek için fidye istedi ve fidyenin ödenmemesi durumunda bu bilgileri internete verme tehdidinde bulundu.
Şirket, siber saldırıyı fark ettikten hemen sonra tehdidi kontrol altına alabilmek için sistemlerini kapattı. Tabi bu durum şirketin bazı IT sistemlerini ve tüm boru hattı işleyişlerini geçici olarak durdurdu. Güvenlik tehlikesinin tamamen geçtiğinden emin olunmasından sonra sistemlerin yeniden devreye sokulması bekleniyor.
Yakıt transferinin yeniden başlatılabilmesi için boru hattı idaresi; adli birimler, siber suç uzmanları ve Enerji Bakanlığı ile beraber çalıştıklarını duyurdu.
Saldırının Önlenememesi Teknolojinin İnsan Boyutunu Aşan Sınırları Olabilir mi?
Yukarıda Endüstri 5.0’la ilgili açıklamalarda da bahsedildiği üzere, aslında bakıldığında teknolojik anlamda uzay çağının son versiyonunu yaşayan bir ülkenin siber saldırılara karşı koyamadığını görüyoruz. Fakat bu konuda kolayca yargıya ulaşabilmenin ardında yatan bazı nedenler vardır. Bunlar: Endüstri 5.0 için ifade edilen bir takım engellerin bulunduğudur. İnsan kapasitesini aşan bir aktiflikte ve hızda yapılandırılan bu teknolojinin bütünüyle fiziksel çevreyle entegrasyonunu sağlaması, sanıldığının aksine çok tehlikeli olabilir.
Endüstri 5.0 ile siber alan ve fiziksel alanın yüksek düzeyde entegrasyonunun siber saldırıların gerçek dünyaya verebileceği hasarı güçlendirme riski bulunmaktadır. Aslında ABD’de yaşanan bu olay, ileri teknoloji kullanımının artmasıyla birlikte güvenlik riskleri ve gizlilik sorunlarının daha belirgin hale gelmesinin bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Üstelik bu ABD’de yaşanan ilk siber saldırı da değildir. Geçtiğimiz yılın Aralık ayında ABD’nin nükleer silahlarını hedef alan bir tehdidin gerçekleştiği gibi, önceki yıllarda da buna benzer ciddi tehlikelerle karşı karşıya kalınmıştır.
Peki, hukuki anlamda sistemdeki engellerin aşılabilmesi mümkün olabilir mi?
Bu soruya cevap olarak; hem son dönemlerin üzerine en çok tartışıldığı konu olan fikri mülkiyet haklarıyla ilgili yasama sisteminin gözden geçirilmesi olsun hem de siber saldırıya yönelik cezai yaptırım düzenlemeleri olsun, açıkçası bu konunun öncelik sırasının nerede olduğuyla ilgili bazı soru işaretleri vardır. Yani hukuki engellerin aşılabilmesi, öncesinde teknolojik engellerin aşılabilmesine bağlıdır. Siber güvenlik, AI teknolojileri, robotik, nanoteknoloji, biyoteknoloji ve sistem bilimi ve teknolojisi gibi teknolojilerin teşvik edilmesi, bilim ve teknolojideki inovasyonla ilgili çevrenin iyileştirilmesi ve nitelikli siber güvenlik insan kaynağı ile birlikte ileri teknoloji sistemlerinin güvenliği sağlanabilir. Tabi özellikle teknolojik ve hukuki engellerin bu bağlamda eşgüdümlü çözümüne gidilmesi gerekmektedir.
Siber suçların önlenmesine yönelik olarak yukarıda sayılan engellerin aşılması öncesinde ve sonrasında, yüksek güvenlik kalitesine ulaşmayı sağlayacak hedeflerin varlığı ciddi bir önem taşımaktadır.
Yaşanan Siber Saldırının Etkisi Hangi Boyutlara Ulaşacak?
ABD Ulaştırma Bakanlığı, yaşanabilecek yakıt sıkıntısını bir nebze rahatlatmak için bir kararname yayınlayarak akaryakıtın karayoluyla sevk edilmesinin önünü açtı. Buna göre, 18 eyaletten sürücüler yakıt ürünlerini taşımak için fazla mesai yapabilecek ve daha esnek saatlerde çalışabilecek. Fakat pazartesi gününden itibaren yaşanan aksaklıktan dolayı akaryakıt fiyatlarının yüzde 2 – 3 düzeyinde artması sürücüleri etkilediği gibi, sorunun uzun sürmesi durumunda piyasanın daha kötü etkileneceği uzmanlar tarafından yapılan açıklamalarda belirtildi. Bu durumdan özellikle olumsuz etkilenecek Atlanta ve Tennessee bölgeleri olacak. Bunun yanı sıra sorunun domino etkisiyle New York’a kadar ulaşması bekleniyor.
Türkiye’nin Endüstri 5.0’a Mesafesi
Şu an için Türkiye’nin sektörel bazda Endüstri 3.0 ila Endüstri 4.0 arasında olduğunu, son yıllarda hızlı bir gelişme göstermesinden kaynaklı olarak Endüstri 4.0 konseptini otomotiv sektöründe yoğun olarak kullandığını söyleyebiliriz.
Endüstri 4.0 kapsamındaki çalışmalarımızla gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye’nin, endüstri sektöründe önemli bir oyuncu olduğu tartışılmaz ancak öncelikle ülke içi yatırımların arttırılması söz konusudur. Örneğin Türkiye’nin 2023 yılında dünyanın ilk 10 ekonomisi arasında yer alması için yılda ortalama yüzde 8,5 oranında büyümesi gerekmektedir. Bu büyüme, teknolojilerin etkin ve verimli kullanımıyla mümkün olabilir. Her şeyden önce nesnelerin internetinin kullanıldığı iş süreçleri doğru bir şekilde yönetilmelidir. Ülkemizde bilişim eğitimine daha yüksek bir ağırlık verilmesi, yazılımcı ve programcılar yetiştirmek ve nesnelerin interneti araştırmalarına hız kazandırmak, yenilikleri geliştiren tarafta olmamızı sağlayabilir.
Türkiye’nin Endüstri 4.0 perspektifinden gelişen teknolojiye bakmaya çalıştığını ve tam anlamıyla sanayi devriminin 4. aşamasını sadece bazı sektörler için yaşayabildiğini hesap ettiğimizde, Endüstri 5.0’a ulaşabilmek için kat edilecek kayda değer bir mesafenin olduğunu belirtmek gereklidir. Özellikle bilgi teknolojileri bağlamında ileri teknolojiyi üretebilen ve ilk 10’da olan bir Türkiye olabilmek için tıpkı diğer teknoloji devlerinin karşılaştığı engellere paralel olarak bir takım engellerle karşı karşıya kalmaktadır. Bu engellerin başında da yukarıda bahsedilen teknolojik altyapılar yer almaktadır. Günümüzde Ar-Ge ekosistem faaliyetleri sürdürülmektedir. Fakat bunun yanında yapay zekâ, büyük veri, otonom robotlar, bulut bilişim gibi dijital çağın öncü teknolojilerinin geliştirilmesi ve bunların üretim süreçlerine uygulanması konusunda teşviklere yoğun bir ihtiyacın olduğu söylenebilir. Yani öncelik, rekabet kapasitesine sahip bir teknolojik altyapının oluşturulmasıdır.
Türkiye Olası Bir Siber Saldırıya Karşı Hazırlıklı mı?
Türkiye’de siber güvenliğe verilen önemin son yıllarda daha da artış gösterdiğini belirtmekte fayda vardır.
Geçtiğimiz yılın şubat ayında Erdoğan, faaliyete geçirilen Ulusal Siber Olaylara Müdahale Merkezi'nin (USOM) açılışında bir konuşma gerçekleştirmişti. Erdoğan siber güvenliğe verilen önemi şu sözlerle ifade etmişti: ‘’Türkiye son dönemde siber saldırılara en çok hedef olan ülkelerin başında geliyor. Mesela, 2016 yılında 9 bini bulmayan ülkemize yönelik siber saldırı sayısı, geçtiğimiz sene 136 bini aşmıştır. Sınırlarımızın güvenliği ne kadar önemliyse, elektronik sistemlerimizin ve buralarda saklanan verilerin güvenliği de o derece önemli.” Erdoğan, ‘’veri güvenliğini yabancı teknolojiler ile sağlamanın sınır güvenliğini yabancı askerlere emanet etmekle eşdeğer” olduğunu vurgulayarak, bu alandaki yatırımlara hız vereceklerini ifade etmişti.
IntelProbe Savunma Teknolojileri Şirketi'nin ‘’2019 Yıllık Siber Tehdit İstihbaratı Raporu”na göre, Türkiye 2019 yılında dünyada siber saldırıların hedefi olan dördüncü ülkedir. Rapora göre, web tabanlı siber saldırılara en fazla maruz kalan ilk üç ülke ise sırasıyla ABD, Hollanda ve Almanya şeklindedir.
Türkiye’deki kamu kurumları ve özel şirketler, siber güvenliğini geliştirmeye yönelik hızla yeterli donanıma sahip olmaya çalışmaktadır. Bu anlamda günden güne bunların artış gösterdiği görülmektedir ve devletin de verdiği destekler büyük önem arz etmektedir.
Özellikle dikkat çekilmesi gereken bir nokta vardır ki; Siber güvenliğin, savunma sanayimizden ayrı değerlendirilemeyeceği ve kendi kendimize yetmemiz gerektiği anlayışının giderek benimsendiğidir. Siber güvenlik olgusu bu bağlamda rekabet etmeye hazır olduğumuz bir alandır.
Türkiye'de siber güvenlik alanında faaliyet gösteren şirketlerden biri olan Bugbounter’ın kurucu ortağı Murat Lostar’a göre, Türkiye'deki büyük şirketler, siber güvenlik alanında gelişmiş olsa da ekonominin yüzde 90'dan fazlasını oluşturan KOBİ'ler, bu konuda zayıftır.
Tıpkı tüm dünyadaki teknoloji devlerinin en büyük önceliği haline gelen siber güvenliğin oluşturulması, güvenlik önemlerinin artırılması, geliştirilmesi ve aynı zamanda bu alana yatırımların, nitelikli insan gücünün ve eğitimlerin teşvik edilmesi hususu, Türkiye açısından da büyük bir öncelik haline gelmiştir. Siber önlemlerin son 1 yılda 4 kat artarak pik yapması, Türkiye’nin siber güvenlik alanında küresel bir aktör olma hedefinden kaynaklıdır. İşin aslı yaşanan siber saldırı olaylarından hareketle, ileri teknoloji kullanımının, güvenlik açığının genişlemesi ile doğru orantılı bir şekilde ilerlediğini düşününce, güvenlik açığını en aza indirebilmek için, Türkiye’nin öncelikle Endüstri 4.0 sürecini daha sonra Endüstri 4.0’dan 5.0’a olan geçiş sürecini en iyi şekilde tamamlaması gerekmektedir. Nitekim bu anlamda yatırımlara olan payın ve teşvikin arttırılmasına devam edilecektir.
Kaynak
https://www.tedbatman.k12.tr/wp-content/uploads/2020/05/Toplum-5.0-%C4%B0nsan-Merkezli-Toplum-.pdf
https://magg4.com/dunyada-endustri-4-0a-onculuk-eden-3-ulke-almanya-abd-ve-japonya/
Japonya Hükümeti Kabine Ofisi, (2020). Society 5.0. https://www8.cao.go.jp/cstp/english/society5_0/ index.html adresinden erişildi.
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-57056048
https://t24.com.tr/haber/abd-de-yilin-siber-saldirisi,921529
https://www.france24.com/en/americas/20210510-biden-declares-state-of-emergency-after-major-us-pipeline-shut-due-to-cyber-attack
https://www.ft.com/content/2ce0b1fe-9c3f-439f-9afa-78d77849dd92
https://www.endustri40.com/endustri-4-0-surecinde-neredeyiz/
Bilim, Teknoloji ve Yenilik Kurulu, Japonya Hükümeti. (2015). Report on The 5th Science and Technology Basic Plan. https://www8.cao.go.jp/cstp/kihonkeikaku/5basicplan_en.pdf adresinden erişildi.
Kellelioğlu, M. (2018). Toplum enerjisini nereye harcıyor? Toplum 5.0’dan ne kadar haberdarız? https:// www.mehmettekelioglu.com/2018/11/toplum-enerjisini-nereye-harciyor-toplum-5-0dan-ne-kadarhaberdariz/ adresinden erişildi.
https://medium.com/@marcellvollmer/what-is-industry-5-0-a363041a6f0a
https://www.youtube.com/watch?v=n4zhTU5LEfI - Tarih: 11.05.2021, Saat:16.28
https://www.trtworld.com/magazine/turkey-reveals-its-three-year-cybersecurity-plan-42820
https://www.dw.com/tr/t%C3%BCrkiye-siber-sava%C5%9Flara-ne-kadar-haz%C4%B1r/a-53573476
https://edam.org.tr/document/CyberNuclear/edam_cyber_security_ch2.pdf
https://www.aa.com.tr/en/science-technology/turkey-malware-attacks-up-81-in-2020/2105600
