Lider kadro operasyonları; terör örgütlerinin sözde yöneticilerine yönelik stratejik seviyede planlanan, operatif ve taktik seviyede icra edilen, sözde liderlerin sağ yakalanması ya da etkisiz hale getirilmesi için icra edilen operasyonlar olarak anlaşılmalıdır. Konuyla ilgili olarak araştırmacılar genel olarak iki farklı görüşü savunuyorlar. Bazı araştırmacılara göre terör örgütü lider kadrolarının etkisiz hale getirilmesi terör örgütlerinin çözülmesini sağlayabilirken, diğerleri bu operasyonların örgüt içerisinde radikalleşmeyi daha da artırabileceği ve terör örgütlerinin çözülmesinde etkili olmayacağı tezini öne sürüyorlar.[ii]

Terör örgütü lider kadrolarının etkisiz hale getirilmesinin terör örgütlerinin çözülmesini sağlayacağını savunan araştırmacılar tarafından;

• Lider kadroların etkisiz hale getirilmesinin ardından örgütlerin kısa vadede terör eylemlerini artırmasına rağmen uzun vadede terör örgütünün çöküşüne zemin hazırlayabileceği,
• Terör örgütlerinin kendilerine özgü yapısal özellikleri nedeniyle örgüt liderliğine önem verdiği, eskisinin yerine yeni bir liderin getirilmesinin güç olabileceği,
• Terör örgütü liderlerinin etkisiz hale getirilmesinin terör örgütü imkân ve kabiliyetlerini azaltabileceği,
• Terör örgütünün hiyerarşik yapısını ortadan kaldırabileceği, terör örgütü mensuplarının morallerini bozabileceği ifade ediliyor.[iii]
• Terör örgütü liderlerinin tasfiyesinin ardından terör örgütlerinin bir kaos dönemine girebileceği savunan ikinci grup araştırmacılar
• Liderin etkisiz hale getirilmesinin ardından örgütlerin terör eylemlerini planlama ve icra yeteneklerinin sekteye uğrayabileceği,
• Etkisiz hale getirilmekten çekinmeye başlayan geride kalan örgüt mensuplarının ve liderlerinin sürekli yer değiştirmeye zorlanabileceği,
• Terör örgütüne üst kademelerden bilgi akışının kısıtlanabileceği,[iv]
• Terör örgütlerinin elastiki yapısı nedeniyle liderlerin yerinin kısa sürede doldurulabileceğini,
• Lider kaybına uğrayan terör örgütlerinin eylemlerine devam edebileceğini,
• Etkisiz hale getirilen ya da yakalanan terör örgütü liderlerinin kahraman haline getirilebileceğini,
• Terör örgütü liderlerinin etkisiz hale getirilmesinin yarattığı duygusal etki nedeniyle terör örgütü mensuplarının örgüt liderinin öcünü almak maksadıyla daha da agresifleşebileceği[v],
• Şiddetin ve radikalleşmenin artabileceğini,
• Lider kadrolara yönelik operasyonların teröristle mücadele açısından ters tepki yaratabileceği,
• Terör örgütüne gönüllü katılımları artırabileceği,böylece terör örgütlerinin eleman sayısı ve popülerlik açısından daha da büyüyebileceği[vi],
• Yeni liderin daha etkin olabileceği, yeni liderin terör eylemlerini daha da tırmandırabileceği vurgulanıyor.[vii]

Bu konudaki bir başka argüman ise terör örgütü liderlerinin etkisiz hale getirilmesinin ardından örgütlerin birkaç gruba ayrılarak terör örgütçükleri oluşturabileceği ve bu nedenle terörizmin çeşitlenebileceği yönünde. Aynı kapsamda, bölünen örgütten oluşan yeni terör örgütlerinden bir kısmının yer altı faaliyetlerini artırabileceği, hiyerarşiden ayrıldıkları için terör eylemi inisiyatiflerinin artabileceği, bu nedenle terörle mücadelenin daha da zorlaşabileceği belirtiliyor. Bu fikrin tersine bölünen terör örgütlerinin küçük parçalar halinde etkisiz hale getirilmesinin kolaylaşabileceği yönünde çıkarımlar da mevcut.

Konuyla ilgili yapılan araştırmalar, lider kadronun etkisiz hale getirilmesinin ardından terör örgütü faaliyetlerinin sona ermesi için üç önemli faktörün etkin olduğunu belirtiyor. Bunlardan birincisi terör örgütünün yaşı. Araştırmacılar kuruluşundan itibaren 10 yıl içerisinde terör örgütü lider kadrosunun etkisiz hale getirilmesi durumunda terör örgütünün çökebileceğini, 20’nci yılından sonra ise lider tasfiyesinin terör örgütlerinin faaliyetlerini etkilemeyeceğini savunuyorlar. İkincisi ise terör örgütünün yapısı. Şayet terör örgütü hiyerarşik bir yapıya sahipse, terör örgütü lideri kült bir lider halini almış ve yetkileri de elinde bulunduruyor ise liderin etkisiz hale getirilmesi terör örgütünün sonunu getirebiliyor. Son faktör ise terör örgütünün motivasyonu. Bu faktöre göre, terör örgütünün motivasyonu etnik temelli ise lider kadronun etkisiz hale getirilmesi örgütü dağılmaya zorlamazken, din faktörünü kullanan terör örgütlerinde bu durumun tam tersi olabileceği ifade ediliyor.[viii]

IŞİD Lideri Bağdadi’ye Yönelik Operasyon

Bağdadi’ye yönelik düzenlenen operasyonun beş önemli ayağı mevcut. Bunlardan birincisi gizlilik. ABD Başkanı Trump’ın da açıklamasında belirtildiği gibi operasyon Washington çevresinde sınırlı sayıda bürokrat ve operasyonu idare eden askerler haricinde kimseyle paylaşılmamış. Şayet gizlilik ilkesine uyulmasaydı operasyonun açığa çıkma ihtimali olabilirdi.

İkinci önemli unsur istihbarat. Terör örgütü lider kadrolarına yönelik operasyonlarda uzun süreli, teknik takibe dayalı, insan istihbaratı ile entegre edilmiş, kesinleştirilmiş istihbarat bilgisine ihtiyaç var.

Üçüncü önemli husus özel birlik kullanımı. Lider kadro operasyonlarında tercihen özel kuvvetler personelinden teşkil edilmiş, meskûn mahal operasyonu tecrübesi olan, istihbarat personeli ile desteklenmiş özel birlik teşkil edilmesi söz konusu.

Dördüncü konu ise özel teçhizat. Bu tür operasyonlarda teknolojinin son ürünü yer tespit cihazları, gece görüş imkân ve kabiliyeti sağlayan cihazlar, özel silah ve teçhizatın kullanılması elzem. Nitekim Trump’ın operasyonda özel robotların kullanıldığını belirtmesi bu açıdan önemli.

Beşinci husus ise koordinasyon. Operasyonu icra edecek birim ile bu birimin karargâhı, ihtiyaç duyulduğunda operasyonun yapılacağı ülke makamları, istihbarat birimleri ve yerelde mevcut işbirlikçilerle koordinasyon en üst seviyede olmalı.

PKK/PYD Terör Örgütü Elebaşı Şahin

Bağdadi’ye yönelik operasyonun ardından her ne kadar ilk açıklama ABD Başkanı Ttump’tan geldiyse de ardından gelen açıklamalar da en az Trump açıklaması kadar etki yaratmıştır. Bu açıklamalardan birisi PKK/PYD terör örgütü elebaşı, Türkiye terörden arananlar listesi kırmızı kategorisinde yer alan Ferhad Abdi Şahin’e aittir. Elebaşı Şahin, Trump’ın açıklamasının ardından hiç vakit kaybetmeden bir açıklama yaparak, Bağdadi’nin etkisiz hale getirilmesi maksadıyla ABD ile terör örgütünün yakın iş birliği yaptığını ve hatta istihbarat paylaşımında bulundukları yönünde bir ifade kullanmıştır.

Türkiye’nin Barış Pınarı Harekâtını devam ettirdiği döneme rastlayan Bağdadi olayı ve Şahin’in açıklamaları;

• Elebaşının Trump tarafından parlatılması,
• Bu kişinin Rus Savunma Bakanı ile telekonferans görüşmesi yapması,
• Trump’ın elebaşını Beyaz Saray’a daveti anlamına gelebilecek bir çağrısının hemen ardından gelmesi dikkat çekicidir.

Bu çerçevede düşünüldüğünde; ABD’nin PKK/PYD terör örgütünü yalnız bıraktığı hissini kırabilmek, PKK/PYD’nin hala ABD için güvenilir bir ortak olduğu izlenimi vermek, PKK/PYD’nin IŞİD terör örgütü ile mücadelede “başarılarına bir yenisini eklediği” algısını yaratabilmek adına yürütülmüş bir psikolojik harekât ürünüdür.

Sonuç Yerine

Görüldüğü üzere, terörizmle mücadelede lider kadroların etkisiz hale getirilmesi konusunda biraz da kafa karıştırıcı nitelikte iki farklı görüş mevcut. Literatürde yer alan araştırmaların analizi neticesinde lider kadrolara yönelik operasyonların olumlu veya olumsuz etkileri üzerine bir uzlaşı sağlanamadığı görülüyor.

Bazı araştırmacılara göre bu uzlaşmazlığın sebebi lider kadro operasyonlarının terörizmle mücadeleye katkıları konusunda deneysel verilerin oldukça kısıtlı olması.[ix] Bununla birlikte çok boyutlu bir problem olan terörizmin; coğrafya, ideoloji, eleman niteliği, aldığı dış destek, lider özellikleri, finans kaynakları, organizasyon yapısı gibi özelliklere bağlı olarak örgütten örgüte farklılık göstermesi nedeniyle lider kadrolara yönelik operasyonların terörizmle mücadeleye katkısı olup olmayacağını söyleyebilmek oldukça güçtür.

Tüm veriler ışığında terör örgütü lider kadrolarına yönelik operasyonların oldukça titiz planlama gerektiren, başka bir ülke toprağında icra edilmesi halinde daha da zor hale gelen örtülü operasyonlar olduğu, bu operasyonların terör örgütleri üzerinde değişik açılardan etkileri bulunduğu söylenebilir.

Dikkat edilmesi gereken en önemli husus Bağdadi’nin etkisiz hale getirilmesinden fayda sağlamak isteyen PKK/PYD terör örgütü ile PKK/PYD’yi yeni bir konuma yükseltmek isteyen ülkelerin çabalarının boşa çıkarılmasına yönelik kamu diplomasisinin etkin hale getirilmesi, kırmızı kategoride aranan elebaşı Ferhad Abdi Şahin’in etkisiz hale getirilmesi maksadıyla benzer tedbirler almaktır.

Bağdadi’nin etkisiz hale getirilmesinin hemen ardından Ankara’da düzenlenen başarılı operasyonla 20 yabancı uyruklu IŞİD terör örgütü mensubunun yakalanması, örgütün Türkiye varlığına yönelik önemli ipuçları barındırıyor. Belki sıralanan tedbirlerden daha önemlisi bu benzeri başarılı operasyonların sayısını artırarak IŞİD’e yönelik tedbirleri artırmak gerektiği. Bağdadi’nin etkisiz hale getirilmesinin örgütün ideolojisini öldürmeyeceğini göz önünde bulundurarak örgütün ideolojik alt yapısını etkisiz hale getirmeye yönelik tedbirler geliştirmek elzem görünüyor.

[i]http://www.milliyet.com.tr/dunya/son-dakika-ve-trump-acikladi-bagdadi-olduruldu-6066015

[ii]Patrick Johnston, (2012), The Effectiveness of Leadership Decapitation in Counterinsurgency, InternationalSecurity 36, No. 4,Northwestern University, Sf.1-3.

[iii]Brett M. Butler, (2015), Precipitating the Decline of Al-Shabaab: a Case Study İn Leadership Decapitation, NavalPostgraduate School Thesis, Californıa / US, Sf.5-6

[iv]Ted Clemens, (2016), Headhunting: Evaluating theDisruptive Capacityof Leadership Decapitation on TerroristOrganizations, City University of New York, Sf.9

[v]Butler,Sf.6-8

[vi]Price, Bryan C., (2012),  Targeting Top Terrorists: How Leadership Decapitation Contributes to Counterterrorism, International Security 36, No. 4, , Sf. 11.

[vii]Clemens, Sf.17

[viii]Clemens, Sf.22-25

[ix]Jordan, Jenna, (2009), When Heads Roll: Assessing theEffectiveness of Leadership Decapitation, SecurityStudies 18, No. 4, Sf.726