Esas olarak Güneydoğu Anadolu’daki bazı kasabalarda ve kent merkezlerinde 7 Haziran 2015 seçimlerinin ardından başlatılan PKK ayaklanmasının bir boyutu da PKK ve Barzani arasındaki ‘kaynak kontrolü’ çekişmesidir. Kürdistan Yerel Yönetiminin (KYY) Başkanı Barzani’nin ‘bağımsızlık’ söylemleri sürekli gündemde tutulmakla birlikte, KYY kendi askeri gücü olan Peşmerge ve memurlarının maaşını ödemekte zorlanmaktadır. Almanya’nın Irak ve Şam İslam Devleti(IŞİD)’ne karşı kullanılmak üzere kendisine verdiği silahları Peşmerge’nin bazı elemanlarının KYY pazarlarında sattığı dahi bilinmektedir.[1] Maddi olarak çok sıkışmış olan Barzani ise para almadığı taktirde Peşmerge’nin IŞİD’le savaşmakta zorlanacağını söylemekten çekinmemektedir.[2] Bir başka deyişle sözde ‘vatan savunması’ yapan Peşmerge, dışarından mali yardım gelmediği sürece ‘vatanını savunmak’ istememektedir. Tam da bu noktada Barzani’nin Ankara ile kurduğu enerji ilişkisi, Erbil’in candamarı haline gelmiştir.

KYY bölgesinde ve KYY işgali altındaki Kerkük’te çıkan petrol, Bağdat’taki Irak Merkezi Hükümetinin kontrolündeki ek hatla Türkiye sınırının güneyinde Kerkük-Ceyhan hattına bağlanmakta ve Ceyhan üzerinden dünya pazarlarına, çoğunlukla da İsrail limanlarına ulaşmaktadır. Buna ilave olarak, Türkiye ve KYY arasındaki doğal gaz boru hattı inşaatı da başlamış durumdadır. ‘Şırnak Doğal Gaz Boru Hattı’ olarak bilinen hattın Erbil’den gelecek doğal gazı Türkiye-Irak sınırında karşılaması planlanmaktadır. Türk hükümeti ve Erdoğan ile Barzani arasındaki enerji ilişkisi ve işbirliği, Barzani’nin PKK’nın Türkiye’deki kalkışması karşısında sessiz kalmasını sağlamakta, ancak PKK da Barzani’nin sessizliğine Kerkük-Ceyhan boru hattına saldırılar düzenleyerek cevap vermektedir.

PKK’nın yıllardır Türkiye sınırları içindeki boru hatlarına saldırıları bilinmektedir. Ancak PKK’nın boru hatlarına yönelik sabotajları mevcut durumda daha da kritik bir hale gelmiştir. PKK 2015 yılı Temmuz ayında hem Kerkük-Ceyhan petrol boru hattına (Şırnak Cizre’de) hem de İran’dan Türkiye’ye gelen doğal gaz boru hattına (Ağrı Doğubayazıt’ta) sabotaj düzenlemiş ve arz akışının kesilmesine neden olmuştur.[3] PKK, Ağustos ayı içerisinde de iki kez Azerbaycan gazını Türkiye’ye taşıyan Bakü-Tiflis-Erzurum (BTE) doğal gaz boru hattını Gürcistan sınırına yakın, Posof bölgesinde patlatmış ve doğal gaz akışının kısa süre kesilmesine neden olmuştur.[4]

KYY Doğal Kaynaklar Bakanı, Ağustos 2015 tarihinde yaptığı açıklamada “1 Temmuz’dan itibaren Kuzey Irak’tan Türkiye’ye giden petrol boru hattına organize çetelerin gerçekleştirdiği sabotajlar nedeniyle 501 milyon dolar zarara uğratmıştır” dedi ve ‘PKK’ tanımlaması yerine ‘organize çeteler’ tanımlamasını kullanmayı tercih etti. Her ne kadar PKK Temmuz ayındaki boru hattı saldırılarından sonra bu eylemleri gerçekleştirmediğini iddia etse de hem Ankara hem de Erbil açısından sabotajları gerçekleştiren PKK’dır.[5]

Türkiye ve Rusya arasında 2015 Kasım ayında başlayan krizden sonra ise bölgedeki boru hatlarına saldırı taktikleri yeni bir şekle bürünmüştür. Hatırlanacağı üzere PKK tarafından Temmuz ve Ağustos 2015 boru hattı sabotajları başlatıldığı zaman henüz Rusya, Suriye’ye askeri olarak tam yerleşmemiş ve Türkiye-Rusya krizi de henüz başlamamıştı. Artık hem Türkiye’nin Güneydoğu bölgesinde PKK’nın terör olayları gerçekleştirdiği hatlarda, hem de KYY içindeki boru hatlarında patlamalar yaşanır hale gelmiştir. 2016 Ocak ayının sonunda Kerkük’ten Erbil’e ulaşan doğal gaz boru hattında patlama meydana gelmiştir ki söz konusu doğal gaz boru hattı KYY bölgesinin elektrik enerjisinin yarısının üretilmesini sağlamaktadır.[6] Kerkük’teki boru hattı patlamasının hemen ardından KYY Parlamentosunda kurulan Güvenlik Komisyonuna göre; “Patlama KYY bölgesinde ciddi elektrik kesintisine yol açmıştır ve bizzat KYY ekonomisinin içinde bulunduğu ekonomik krizin artmasını hedeflemektedir”. KYY Milletvekili Nadhim Kabeer Hirki’ye göre de terörist örgütün (IŞİD’i kastediyor) patlatılan sahaya ulaşma imkanı yoktur.[7]

KYY sözcüsü Safin Dzayee, 21 Şubat 2016 tarihinde yaptığı basın toplantısında, Türkiye topraklarından geçen Kerkük-Ceyhan petrol boru hattının patlatılması nedeniyle KYY’nin günde 14 milyon dolar kaybettiğini belirtmiştir. Şubat ayı içerisinde, bu kez Şanlıurfa il sınırları içinde Kerkük-Ceyhan hattının patlatılması nedeniyle petrol akışı günlerce yeniden sağlanamamıştır. Dzayee’ye göre “bu tarz eylemler Kürdistan bölgesinin refahına ve IŞİD’le savaşan Peşmerge’nin parasının ödenmesine zarar vermektedir”.[8] KYY sözcüleri ve temsilcileri bir yandan ağızlarına PKK kelimesini almazken, PKK sözcüleri açıkça KYY ve Türkiye arasında gelişen petrol ve doğal gaz ilişkisinden rahatsız olduğunu ve hatta Türkiye ve KYY arasında inşa edilmeye başlanan doğal gaz boru hattına karşı olduklarını da belirtmektedirler.[9] Buna karşılık KYY, PKK terör örgütünün kendi topraklarındaki yapılanmasına ses çıkartamazken, Türkiye’yi boru hattının güvenliğini artırmaya çağırmaktadır.[10] Bu durumda Barzani’nin Türkiye’den beklentisi; bir anlamda, güneydoğudaki operasyonları durdurup, önceliği Kerkük-Ceyhan boru hattının güvenliğine vermesi, böylece Erbil’in gelir kapısının kesilmesinin engellenmesidir. Diğer yandan ise sosyal medyada, KYY içinde yaşayan kitlelerden, PKK’ya Türkiye ve KYY arasındaki boru hatlarını patlatma çağrıları bulunmaktadır. Bu durumda, Kerkük’teki doğal gaz boru hattının patlatılması hadisesini araştıran Erbil’deki Komisyonun, faili uzaklarda değil yakınlarda araması gerekmektedir.

Rusya’nın bölgede güçlenen askeri varlığı da Türkiye ve KYY arasındaki enerji ilişkilerini yakın gelecekte daha da sorunlu günlerin beklediğine delalettir. Rusya, Türkiye’nin diplomatik, ekonomik ve enerji güvenliği açısından çevrelenmesi stratejisini başlatmışken, PKK’nın Türkiye’nin doğu ve güneydoğusundan geçen boru hatlarını sıklıkla patlatması hiç de şaşırtıcı değildir. Barış zamanında PKK’nın taşeron olarak kullanılması ve Türkiye’nin enerji arzını sağlayan boru hatlarının patlatılması gibi eylemlerin, Rusya ile yaşanacak bir sıcak savaş ortamında bunlarla sınırlı kalmayacağı da bilinmelidir. Türkiye’ye gelen boru hatları (Rusya’dan gelenler hariç) doğu ve güneydoğudan ülkeye giriş yapmaktadır. Söz konusu boru hatlarının akıbetinin, Azerbaycan, İran ve Irak’ın arz ettikleri doğal gaz ve petrolü Rusya’nın tehdidi üzerine kesmemeleri halinde dahi, PKK nedeniyle kesintisiz çalışma ihtimali bulunmamaktadır.  

PKK, Barzani yönetimine kendisine açık destek vermediği için boru hatlarını patlatarak şantaj yapmakta ve Barzani’den hem mali hem de siyasi destek beklemektedir. PKK, Kerkük-Ceyhan petrol boru hattı ve Şırnak Doğal Gaz Boru Hattı inşaatını sabote ederek, esas zararı Ankara’ya değil Erbil’e vermektedir. Henüz Ankara ve Erbil arasındaki enerji anlaşmaları yeni ortaya çıkmışken, Erbil’in petrolden kasası dolmaya başladığı zaman Kandil’in de bu paya ortak olmak isteyeceğini daha önce de yazmıştım. PKK’nın gözünün önünden boru hatları geçip, Erbil’in hesabına paralar yatırılmaya başlanırken, PKK’ya ne verileceği tam olarak hesaplanmamış olmalı ki, KYY ve Barzani, şu anda PKK şantajı ile karşı karşıya kalmıştır.

21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü internet sitesinde yer alan yazılar, sadece yazarlarının görüş ve değerlendirmelerini yansıtmakta olup, bunların sitemizde yayınlanması, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü tarafından tümüyle veya kısmen benimsendikleri veya ‘Enstitünün’ kurumsal görüşünü yansıttıkları şeklinde alınamaz.