Bağımsızlığını ilan ettiği tarihten itibaren Moskova ve Batı’nın güç ve nüfuz mücadelesine maruz kalan ülkede kamuoyu yoklamaları üç adayın önde olduğunu gösteriyor. Bunlar görevdeki Cumhurbaşkanı Petro Poroşenko, eski Başbakan Yulya Timoşenko ve komedyen Vladimir Zelenskiy.[2]
Adayların nesnel liyakatlerine ve seçmen nezdinde öznel cazibelerine ilişkin yapılan bir oylamalarda ilginç sonuçlara ulaşıldı.
-Rusya ile süregelen savaş,
-Ekonomi,
-Batıyla ilişkiler,
-Milli birliğin sağlanması,
- Devletin kurumlarının inşası,
gibi temel siyasi konularda yapılan oylamada Poroşenko 21, Timoşenko 15, Zelenskiy ise ‘0’ puan aldı.
-Popüler cazibe,
-Kişisel imaj,
-Rus propagandası,
gibi seçmen nezdindeki öznel değerlendirmede Zelenskiy 14 puan, Timoşenko 10 puan, Poroşenko ise 3 puan aldı.[3] Her iki kategorinin toplamında ise Timoşenko bir puan farkla Poroşenko’yu geçmiş oldu.
Seçmenler komedyen Zelenskiy’i devleti yönetme konusunda ehliyetli bulmasa da onu çok önemli bir şahsiyet olarak görüyor. Zelenskiy’i popüler kılan ise oynadığı Halkın Hizmetkarı isimli dizide yolsuzlukla mücadele eden gözü pek bir karakteri canlandırması. Bu popülarite Ukraynalı seçmen nezdinde yolsuzluğun en azından ülkenin genel gidişatını etkileyen yukarıdaki temel siyasi sorunların yanında bir yere sahip olduğunu gösteriyor.
Daha makul değerlendirmelerde Petro Poroşenko, Yulya Timoşenkove Vladimir Zelenskiy’in yanısıra Anatoliy Grişenko, Yuriy Boyko, Aleg Lyaşko, Vadim Rabinoviç, Svyatoslav Vakarçuk ve şeklinde sıralanmakta. Araştırmacılar adaylardan hangisinin seçimi kazanabileceği, ya da en azından hangi adayların ikinci tura kalabileceğinden emin değil.[4]
Rusya yanlısı olmayan adayların ortak görüşü ülkenin stratejik olarak gelişmesi. Bunun yolunun da AB ve NATO’ya entegrasyondan, reformların sürdürülmesinden ve Batı modeline uygun siyasi ve ekonomik modernizasyondan geçtiğine inanıyorlar.[5]
Kerç boğazından geçen askeri gemilerin Rus karasularını ihlal ettiği gerekçesiyle Rus kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen silahlı saldırı üzerine başlatılan Olağanüstü Hal 26 Aralık’ta sona erdirildi. Kimi uzmanlar Poroşenko’nun olağanüstü hal ilanının arkasında aslında seçimleri iptal ettirme ya da “Rus saldırganlığını püskürtme” gerekçesiyle siyasi puan toplamak olduğunu ileri sürmüşlerdi.[6]
Ancak Kiev’de Rusya’ya yönelik tepkilerin sembolik düzeyde kalması ve Olağanüstü Hal’in sona erdirilmesiyle seçimlerin en azından bu gerekçeyle iptal ettirilmeyeceği ortaya çıktı. Poroşenko’nun saldırı akabinde sergilediği hareket tarzından ne kadar puan topladığını da seçim sonuçları göstereceğe benziyor.
Petro Poroşenko’yu 2014 yılında patlak veren Meydan Protestoları iktidara taşırken, en önemli rakibi YulyaTimoşenko ise 2004’de Turuncu Devrim’in liderlerinden biriydi. Timoşenko NATO ve AB yanlısı olup, Ukrayna Ordusu’nu ülkenin doğusunda Donbas bölgesinde Rusya’nın arkasında olduğu ayrılıkçılara yönelik savaşını desteklemekte.
Timoşenko, Viktor Yuşenko’nun Cumhurbaşkanlığı döneminde Ocak 2005’de Başbakanlığa getirilmiş, ancak Savunma ve Güvenlik Konseyi Başkanı ile bitmeyen çatışması ve piyasa değerinden ucuza satılan şirketleri yeniden özelleştirmeye dönük tartışmalı girişimleri sonucunda görevden alındı.[7]
Daha sonra da başbakanlık görevini sürdüren anılan 2009’da Rusya ile imzalanan doğalgaz anlaşmasında yüksek fiyattan alım yaptığı gerekçesiyle 2011 yılında hapis cezasına çarptırıldı. Meydan Protestolarına paralel olarak hapisten çıkmış, 2014 yılında Poroşenko ile girdiği seçim yarışını kaybetmişti.
Kırım’ın Rusya’ya iltihakının yanında Donetsk ve Luhansk bölgelerindeki ayrılıkçıların da genel seçimlerde oy kullanmayacakları dikkate alındığında seçmenlerin Rusya ve Batı arasında bir yol ayrımını değil, temel siyasi sorunları, liyakat ve evrensel değerleri oylayacakları anlaşılıyor.
Bu durumda mevcut Cumhurbaşkanı Petro Poroşenko diğer adaylara göre daha şanslı görünüyor. Zira kamuoyu yoklamalarının en ciddi rakipleri olarak gösterdiği adaylardan biri geçmişte birçok kez Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yarışmış ancak kazanamamış, başbakanlığı sırasında devlet kademeleriyle uyumlu çalışamamış ve Rusya ile imzaladığı doğalgaz anlaşmasında ülkesinin çıkarlarını gözetmemiş imoşenko, öte yanda ise halkın ehliyetli bulmadığı ancak yolsuzluk karşıtı rolüyle takdir ettiği Zelenskiy.
Ukraynalı seçmenin adaylardan beklentilerinin 31 Mart’taki seçimlerde hangi yönde oy kullanacakları üzerinde belirleyici olacağı muhtemel görünmekte. Öte yandan seçmenin temel siyasi konular kadar yolsuzluğa da önem verdiği yapılan kamuoyu yoklamaları sonucunda ortaya çıkmış durumda. Ancak seçmenin asıl zorlanacağı karar Poroşenko’ya yönelik yolsuzluk suçlamaları ve Timoşenko’nun hapis cezasına çarptırılmasından ziyade Zelenskiy’in canlandırdığı karakteri gerçek hayata taşıyıp taşımayacağı noktasında olacak…
[1]UkraineElectionCommissionReceives 83 FilingsForPresidentialCandidates, https://www.rferl.org/a/ukraine-presidential-election-poroshenko-tymoshenko-zelensky-boyko-russia-crimea/29749637.html (Erişim 4 Şubat 2019)
[2]RatingUkraine’sPresidentialCandidates, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/rating-ukraine-s-presidential-candidates (Erişim 4 Şubat 2019)
[3]RatingUkraine’sPresidentialCandidates, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/rating-ukraine-s-presidential-candidates (Erişim 4 Şubat 2019)
[4]Ukraine’spresidentialelections, 2019 The main candidates, https://www.osw.waw.pl/en/publikacje/osw-report/2018-09-11/ukraines-presidential-elections-2019-main-candidates (Erişim 4 Şubat 2019
[5]Ukraine’spresidentialelections, 2019 The main candidates, https://www.osw.waw.pl/en/publikacje/osw-report/2018-09-11/ukraines-presidential-elections-2019-main-candidates (Erişim 4 Şubat 2019)
[6]Presidentialelection in Ukraineto be heldMarch 31, 2019, Poroshenkoguarantees, https://www.unian.info/politics/10390902-presidential-election-in-ukraine-to-be-held-march-31-2019-poroshenko-guarantees.html (Erişim 4 Şubat 2019)
[7]https://www.britannica.com/biography/Yulia-Tymoshenko (Erişim 4 Şubat 2019)
