Giriş
9 Mayıs (2015) zafer günü kutlamaları önemli gelişmelere sahne olmuştur. Batı güçlerinin İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesi ve zafer bayramının 70. Yıl dönümü kutlamalarına katılmaması, eski Sovyetler Birliği ülkelerinin yanı sıra Hindistan ve Çin gibi büyük güçlerin bu kutlamalarda yer alması Rusya-Çin ile Rusya-Batı ilişkilerinin belirlenmesinin göstergesi olmuştur. Çin Devlet Başkanı Si Tszinpin’in kutlamalarının yanında Rusya’yla imzaladığı 30’dan fazla anlaşma Rusya-Çin ilişkilerini farklı düzeye çıkarmıştır.
9 Mayıs Kutlamalarının Sembolik Anlamı
21. Yüzyılı enformasyon savaşlarının yaşandığı bir yüzyıldır. Enformasyon savaşları, uluslararası sahnesinde rekabet içerisinde olan güçler arasında yürütülen mücadelede, suçsuz olanı suçlu, yanlışı olanı doğru, doğru olanı ise yanlış olarak gösterdiği ve kitleleri buna inandırmaya çalıştığı bir propaganda faaliyetidir. Enformasyon savaşlarının yaşandığı bir örnek, Moskova’da gerçekleşen İkinciDünya Savaşı’nın sona erdiğinin 70. Yıl dönümü kutlamaları olmuştur. İkinciDünya Savaşı’nın kazanılmasında en büyük rolü oynayan Sovyetler Birliği, aynı zamanda da en fazla kayıp veren taraf olmuştur. İkinci Dünya Savaşı'nda yaklaşık 27 milyon Sovyet askeri hayatını kaybetmiştir. Bunlar arasında Ruslar ve diğer Slav halklarıyla birlikte, Kafkaslardan, Orta Asya’da ve Volga-Ural bölgesinde Türk ve Müslüman halkları “Büyük Savaşta” hayatlarını kaybetmiştir. Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinin ve Azerbaycan’ın kutlamalara katılmaları bunun göstergesidir. 9 Mayıs zafer günü kutlamalarının Moskova’da olması da bu nedenledir.
Yunanistan ve Çek Cumhuriyeti dışında Batı ülkelerinin 9 Mayıs kutlamalarına katılmamaları, İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinde Sovyetler Birliği’nin kilit rol oynadığını kabul etmek istememelerindendi. Almanya Başbakanı Algela Melker’in 9 Mayıs’ta değil de bir gün sonra 10 Mayısta Moskova’ya ziyarette bulunması da bununla ilgilidir. Yine de Moskova’ya gelen Almanya Başbakanı bir daha böyle bir acının yaşanmasına izin vermek istemediğini göstermiş olsa da, Putin’de yaptığı basın toplantısında İkinci Dünya Savaşı’nın çıkmasında Sovyetler Birliği’nin de rolü olduğunu söylemeye çalıştı. Yani Alman Başbakan Melker, 1938’de Almanya ile SSCB arasında imzalanan Molotov-Ribbentrop Paktı savaşın çıkmasına neden olduğunu söylemeye çalıştı. Putin ise, Moskova’nın o dönem Molotov-Ribbentrop Paktı’nı güvenlik endişesinden dolayı imzalanmak zorunda kalındığını söyledi.
Batı ülkeleri ve Almanya İkinci Dünya Savaşı’nın çıkmasında sadece Almanlar suçlu olmadığını, bunda Sovyetler Birliği’nin de rolü olduğunu söylemeye çalışmaktadır. Benzeri durum “Ermeni sözde soykırım” iddiası için de geçerlidir. Soykırım suçunu sadece Almanlar değil, daha önce Türkler işlediğine inandırmaya çalışmaktadır. Papa’nın açıklamaları da bu amaçla yapılmıştır. Diğer taraftan, 9 Mayıs Zafer kutlamalarına katılan Güney Afrika, Venezüella, Vietnam, Zimbabwe, Küba, Makedonya, Filistin, Moğolistan, Hindistan ve Çin katıldı. Özellikle Hindistan ve Çin, Avrupa ve dünya güvenliğinde Rusya’nın oynadığı rolü tanıdıklarını ve Batı karşısında yalnız kalan Moskova’nın yanında olduklarınıgöstermişlerdir.
Rusya-Çin Stratejik İşbirliğinden Kıtasal İttifaka Mı?
Çin Devlet Başkanı Si Tszinpin’in 9 Mayıs Zafer kutlamalarından bir gün önce resmi ziyaretle geldiği Moskova’da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le 30’dan fazla anlaşma imzaladı. Mayıs 2014’te Putin’in Pekin ziyaretinde Rusya ile Çin arasında 51 anlaşma imzalanmıştı. 8 Mayısta taraflar arasında enerji, havacılık, finans, yatırım alanlarında vergi düzenlemeleri ve uzay bilimi v.b. alanlarda çeşitli anlaşmaların yanında Rusya ile Çin arasında jeopolitik anlam taşıyan ortak deklarasyon imzalandı.
Rusya Çin için kömür, petrol ve doğalgaz gibi enerji kaynaklarına ulaşılması açısından önem taşırken, Çin Rusya için enerji kaynaklarını ihraç edebilecek büyük bir Pazar olma açısından önem taşımaktadır. Ancak bu işbirliği sadece ticari ilişkilerin ötesine geçmeye başlamıştır.
Görüşmelerde, Çin Devlet Başkanı, “biz tarafların hayati ulusal çıkarlarını ilgilendiren konularda bir birimiz destekleyeceğimizle ilgili ve Rus-Çin işbirliğinin daha da ileri seviyeye taşınması konusunda anlaştık” ifadesini kollandı. Rusya Devlet Başkanı Putin ise, “Avrasya Ekonomik Birliği ve trans-Avrasya ticari-altyapı projesi olan İpek Yolu projesi çerçevesinde gerçekleşecek Moskova-Pekin işbirliğinin ilerleyen yollarda kıtasal bir ortak ekonomik alana dönüşmesine neden olabileceğini belirtmiştir.
Birkaç sene içerisinde Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan, Pakistan’da başlayacak olan İpek Yolu projesi Çin mallarının Avrupa’ya ulaştırılması öngörülmektedir. Daha önce Rusya’nın öne sürdüğü trans-Sibirya ulaşım yoluna Çin tarafından Rusya’yı devre dışı bırakarak Orta Asya üzerinden Orta Doğu’ya ve Avrupa’ya ulaşacak İpek Yolu projesine Rusya’yı da dâhil edilmesi önemli bir jeopolitik gelişme olmuştur. Rusya’nın da etkin olacak olan İpek Yolu projesiyle Çin malları Avrupa’ya bundan sonra dünya denizleri yolu üzerinden değil de, Avrasya üzerinden karadan ulaşacaktır. Çin böylelikle Avrupa’ya olan ticaretini 45-60 günde değil, 10-13 günde gerçekleştirmiş olacaktır. Kendi içinde, hızlı tren yolu, otoyolu, elektrik ve sanayi bölgeleri ve parkları gibi projeler içeren İpek Yolu projesine Çin 40 milyar dola yatırım yapmayı hedeflemektedir. Bu projenin hayata geçmesiyle birlikte Çin’in deniz ticareti için tehdit olarak görülen ABD’nin dünya okyanuslardaki deniz gücünden kendisin güvence altına almış olacak. Çin’in ticaretinin güvenliği, hem Şanghay İşbirliği Örgütü hem de Rusya’nın kontrolündeki Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü tarafından sağlanacaktır.
Aynı şekilde, Çin’le gerçekleştirdiği ticari anlaşmalar ve Çin ile Avrupa arasında gerçekleşecek olan ticaretten önemli gelir kaynağı elde edecek olan ve Çin yatırımlarını kendi ülkesine çekmeyi hedefleyen Rusya, Batı’nın ekonomik ablukasından da kurtularak hem Sibirya bölgesinin kalkınması hem de Avrasya Ekonomik Birliği’nin tekrar hayata geçirilmesi için fırsat yakalayacaktır. Avrasya Birliği ile İpek Yolu projesinin ortak ticari-ekonomik alanda birleşmesi Washington’un Avrasya politikasına ve Avrasya Birliği’ni başarısızlığa uğratma çabasına karşı dengeleyici rol oynayacaktır.
Sonuç
Batı ülkelerinin boykot ettiği 9 Mayıs Zafer kutlamalarına katılmak için bir gün önceden Moskova’ya gelen Çin, Rus-Çin Stratejik işbirliğin daha da ileri seviyeye taşınmasına neden olmuştur. Rus-Çin ilişkileri geleneksel ticari ilişkilerinden daha öteye giderek stratejik ortaklık derecesine çıkarak, ortak güvenliklerini sağlamaya çalışmakta ve Batı güçlerine karşı denge oluşturmaktadırlar. Ancak Rus-Çin Stratejik işbirliği askeri ittifak değildir. Moskova ile Pekin ilişkilerinin böyle bir askeri ittifaka dönüşmesi ancak “ölüm kalım” durumunda daha olası hale gelebileceğini düşünebiliriz. Ancak şimdilik her iki taraf, ABD’nin politikalarına karşı ortak hareket etmektedirler. Rusya hala Avrupa’yla işbirliğini başlatacağına inanırken, Rusya’dan dolayı Çin iyi ilişkisi içerisinde Batı’daki ortaklarından vazgeçmek istememektedir. Her iki gücün de birbirine karşı üstünlüklere sahip olması, kapsamlı askeri ittifaka girişmelerinin önündeki en büyük engeldir. Her iki taraf küresel güç dengesinde bir birinin eksik yanlarını tamamlamaya çalışmaktadırlar. Yine de Rus-Çin stratejik ortaklığı hem Çin açısından büyük bir öneme sahip İpek Yolu projesini, hem de Rusya açısında hayati olarak görülen Avrasya Birliği’nin inşasının tamamlanması açısından önemli bir gelişme olmuştur.
