1 Ekim 2012'de Gürcistan'da yapılan parlamento seçimlerinden kısa bir süre önce Beyaz Rusya'da halk 23 Eylül 2012'de Belarus'ta parlamentonun alt kanadı temsilciler meclisi seçimi için sandık başında gitmiştir. Belarus parlamento seçimleri her ne kadar Batı açısından Gürcistan'da olduğu gibi şaşırtıcı sonuçlar ortaya çıkarmamış olsa da Rusya için beklenen ve istenen bir sonuç olmuştur.
1994'te Belarus Devlet Başkanlığına gelen Aleksandır Lukaşenko ,görevine devam etmesinin yanı sıra Avrupa'nın son diktatörü olarak anılmaktadır. Lukashenko'nun bu sıfatla özdeşleşmesinde en önemli etken ise iç politikada muhalefeti susturan politikalarının yanı sıra dış politikada da özellikle insan hakları bağlamında Avrupa Birliği( AB) başta olmak üzere pek çok ülkenin eleştirilerini görmezden gelmesidir. Bu bağlamda en önemli örneklerden biri 2010 genel seçimleri sonrasında Lukaşenko'nun Devlet Başkanı olarak seçilmesininhemen ardından yapılan protestolarda 600 civarında muhalifin tutuklanmasıdır[1]. Seçimlerin hemen ardından Belaruslu muhalif yazar Andrej Dynko[2]'nun Guardian'da yayınlanan makalesinde "Belarus'ta, son 15 yılda pek çok şey değiştiğini, fakat değişmeyen tek şeyin Aleksander Lukashenko'nun ülkedeki diktatörlüğü olduğunu ifade etmiştir[3]. Nitekim Batılı denetleme heyetleri, 1995'ten bu yana Belarus'ta gerçekleşen seçimlerin özgür ve adil olmadığını öne sürmektedir.[4]
Belarus Seçimleri ve Beklenen Sonuç
Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko 15 yıl sonra ilk kez muhaliflere aday olma imkânı tanıdı.[5] 110 milletvekilinin yer aldığı Temsilciler Meclisi seçimleri için, ülke genelinde 6300 seçim merkezi kurulmuştur. Belarus'ta 110 seçim bölgesi bulunmakta olup her bölgeden bir milletvekili Temsilciler Meclisi'ne girmeye hak kazanmaktadır. Parlamentodaki temsilcilerin görev süresi ise 4 yıldır. Belarus parlamentosu iki kanattan oluşmaktadır: Parlamentonun üst kanadı Cumhuriyet Konseyi 64 üyeden oluşup, 8 üye doğrudan cumhurbaşkanı inisiyatifi ile atanmaktadır. Alt kanat Temsilciler Meclisi ise 110 üyeden oluşmaktadır.[6]
Seçimlerin öncesinde Belarus muhalefetinde öne çıkan partilerden Halk Cephesi ve Birleşik Yurttaş Partisi seçimleri boykot edeceklerini açıklamıştır. Ayrıca Belarus'taki insan hakları ihlallerine dikkat çeken muhalif partiler hapiste bulunan 15 siyasinin fotoğraflarıyla sokaklarda dolaşarak "seçim yok hapis var", "sahte meclisi seçmek için sözde seçime katılmayın" gibi sloganlarla halktan sandığa gitmemesini istemiştir.[7] Muhalefetin seçime katılmama çağrısı hakkında konuşan Lukaşenko ise muhalifleri "insanlara söyleyecek bir şeyi olmayan korkaklar "[8] olarak adlandırmıştır. Muhalefetin seçime katılmama çağrıları her ne kadar Belarus'ta seçimlere katılımın az olacağını düşündürmüşse de seçim sonrasında seçime katılım oranının 74.3 olduğunu açıklanmıştır. [9] Seçim Komisyonu Başkanı Lidiya Yermoşina, seçilen 109 milletvekili arasında bir muhalefet mensubunun girip girmediği sorusunu ise "şüpheli" olarak yanıtlamıştır.[10]
Diğer taraftan Belarus'ta yapılacak seçimleri izlemek üzere ülkeye giden gözlemciler de pek çok sorun ile karşılaşmıştır.Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Belarus'ta gerçekleştirilen seçimler öncesinde genel seçimde gözlemcilik yapacak olan Almanya ve Litvanya parlamentolarından iki gözlemciye vize verilmediğini açıklamıştır. Seçimler için Belarus'ta yaklaşık 300 gözlemcisi bulunan AGİT, seçim sonuçlarının endişe verici olduğunu belirterek,seçimlerde bir yarış ortamı olmadığı eleştirisinde bulunmuştur.[11] Avrupa ParlamentosuBaşkanı Martin Schulz, seçimlerin uluslararası standartlara uygun olmadığını vurgularken AB Dış ilişkiler Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton'un sözcüsü Maja Kocıjancic de "Bu seçimler, Belarus için bir bakıma kaçırılan bir fırsat. Belarus yönetimini seçim konusunda uluslararası normlara, uluslararası taahütlere, demokrasi ve insan haklarına uymaya çağırıyoruz." [12] açıklamasında bulunmuştur.
AB'nin yakından takip etmiş olduğu Belarus seçimleri ile ilgili olarak Deutsche Welle Rusça Servisi Yöneticisi İngo Mannteufel, Belarus'taki seçimlerin daha çok bir seçim müsameresi olduğu ve bu durumun da Rusya'nın işine geldiğini öne sürmüştür. Mannteufel ayrıca "Şimdiye kadar görünen, Lukaşenko'nun seçimleri Rusya ile Avrupa Birliği arasındaki gelgitli politikasında Avrupa kamuoyu için düzenlediği... Avrupalıların büyük çoğunluğu en geç 2010 yılında muhalefete yönelik baskılardan sonra Belarus'ta demokratikleşmenin imkânsız olduğunu gördü. Dolayısıyla Avrupa'da da artık hiç kimse Belarus'ta bir mucize yaşanabileceğine inanmıyor."[13] ifadeleriyle görüşünü belirtmiştir. Bu eleştirilere karşın Bağımsız Devletler Topluluğu gözlemcileri ise seçimlerin düşünce özgürlüklerine saygılı ve kanuna uygun olduğunu ifade etmişlerdir.[14]
AB Konseyi'nin 20 Haziran 2011'de Belarus'ta yaşanan insan hakları ve demokrasi ihlalleri nedeni ile Belarus'a yaptırım uygulama kararı[15] aldıklarını açıklamasının ardından Eylül 2011'de Belarus muhalif tutukluların bir kısmını serbest[16] bırakmışsa da Batılı devletlerin isteklerini karşılamamıştır. Bu bağlamda Aralık 2011'in ilk haftasında AB ülkeleri, Belarus'a yaptırımları genişletme konusunu gündeme getirmiş olup bu süreçte AB-Belarus ilişkileri de giderek bozulmaya başlamıştır. Neticede Belarus tarafından demokrasi ve insan hakları bağlamında bir değişim yaşanmamış olması ile birlikte Belarus, AB'nin doğusundaki ülkelerle daha yakın ilişkiler kurmak için başlatmış olduğu "Doğu Ortaklığı Girişimi"nden de Eylül 2011 sonlarında ayrılmıştır.[17] Belarus'a uygulanmakta olan bu yaptırımlara ve eleştirilere seçim sonrasında yenileri eklenecek gibi görünmektedir. Bu bağlamda AB Belarus'a uygulamakta olduğu yaptırımları yeniden gözden geçireceklerini belirtmiştir.
Sonuç olarak Belarus seçimleri Rusya'nın beklediği gibi sonuçlanmıştır. Gürcistan seçimleri sonrasında Rusya'ya yakın olan Gürcistan Rüyası partisinin seçimlerden galip çıkması 2008'den bu yana kopan Rusya ve Gürcistan ilişkilerini eski haline getirecek gibi görünmektedir. Nitekim Rusya Başbakanı Dmitri Medvedev seçimlerin hemen ardından Rusya'nın Gürcistan Rüyası partisi ile diyaloga hazır olduklarını açıklamıştır. [18] Dikkat çekici bir nokta da Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko Gürcistan'ın Bağımsız Devletler Topluluğuna geri dönmesi gerektiğini vurgulayarak, Gürcistan'ın bölgesel örgüte geri dönebilmesi için mümkün olan her yardımda bulunacaklarını açıklamasıdır.[19]
Eski Sovyet coğrafyasında ardı ardına gelen seçimler Rusya açısından istenen sonuçlar doğurmaktadır. 28 Ekim 2012'de Ukrayna parlamentosu seçimleri sonrasında Litvanya seçimlerinin de Rusya'nın istediği şekilde sonuçlanması Rusya'nın Batı'da Avrupa Birliği Doğu'da ise Çin'i ekonomik ve siyasi alanda dengeleme adına Belarus ve Kazakistan ile birlikte kurduğu Avrasya Birliği Örgütü[20] nün istediği şekilde güçlenmesi ve genişlemesini sağlayacaktır.[21] Bu sayede Rusya NATO ve AB'ye yakınlığı ile endişe duyduğu Ukrayna ve Gürcistan'ı geri kazanmanın yanı sıra Avrasya Birliği Örgütünde de Sovyet ardılı ülkeleri toplayacaktır.
[1]" Belarus" , 22.08.2011,
http://topics.nytimes.com/top/news/international/countriesandterritories/belarus/index.html
[2] Andrej Dynko, 2006 seçimleri sonrasında düzenlenen gösterilerde tutuklanmıştır. On gün boyunca hapishanede tutulan Dynko, serbest kalışının ardından hapiste geçirdiği günleri anlatan bir makale kaleme almıştır. Writer Andrej Dynko released after ten days in jail, publishes prison diary, http://ifex.org/belarus/2006/03/31/writer_andrej_dynko_released_after/,31.03.2006
[3]Andrej Dynko , " Belarus election: The last dictator in Europe " ,19.12.2010,
http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2010/dec/19/belarus-election-alexander-lukashenko
[4] Belarus muhalefeti seçimi boykot etti
,http://www.euractiv.com.tr/genisleme/article/belarus-muhalefeti-secimi-boykot-etti-026137, 24.09.2012
[5] Doç. Dr. İlyas Kemaloğlu, Belarus'daki Parlamento Seçimleri, http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=3911, 21.09.2012
[6] Belarus sandık başında, http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1349136&title=belarus-sandik-basinda,23.09.2012
Belarus sandık başında, http://www.timeturk.com/tr/2012/09/23/belarus-sandik-basinda.html, 22.09.2012
[7] Belarus'ta muhalefetten boykot çağrısı, http://tr.euronews.com/2012/09/22/belarus-ta-muhalefetten-boykot-cagrisi/,22.09.2012
[8] Belarus denounces opposition as 'cowards', http://www.ft.com/intl/cms/s/0/8fff42b6-0570-11e2-bce8-00144feabdc0.html#axzz28Q4axuML,23.09.2012
[9] Belarus'ta seçim bölgeleirnde katılımın yüzde 50'nin altında olması durumunda seçimler yenilenmektedir. http://www.timeturk.com/tr/2012/09/23/belarus-sandik-basinda.html, Belarus muhalefeti seçimi boykot etti
,http://www.euractiv.com.tr/genisleme/article/belarus-muhalefeti-secimi-boykot-etti-026137, 24.09.2012
[10] Belarus muhalefeti seçimi boykot etti
, http://www.euractiv.com.tr/genisleme/article/belarus-muhalefeti-secimi-boykot-etti-026137, 24.09.2012
[11] Belarus election 'not free or fair', http://www.guardian.co.uk/world/2012/sep/24/belarus-election-not-fair-says-osce,24.09.2012
Belarus ile Almanya arasında 'gözlemciye vize vermeme' krizi, http://www.euractiv.com.tr/genisleme/article/belarus-ile-almanya-arasinda-gozlemciye-vize-vermeme-krizi-026121
AGİT seçimi eleştirdi, http://www.aksam.com.tr/agit-secimi-elestirdi--140911h.html,26.09.2012
[12] AB Belarus'a yaptırımları sıkılaştırıyor, http://tr.euronews.com/2012/09/24/ab-belarus-a-yaptirimlari-sikilastiriyor/,24.09.2012
[13] "Rusya'nın işine geliyor" http://www.dw.de/dw/article/0,,16257927,00.html
[14] Russia Says OSCE Biased over Belarus Election, http://en.rian.ru/russia/20120925/176219202.html, 25.09.2012
[15] EU Thoeghn Sanctions on Belarus, www.consilium.europa.eu ,20.06.2011
[16] Slow Release Of Political Prisoners - Politics & Civil Society Digest, http://belarusdigest.com/story/slow-release-political-prisoners-politics-civil-society-digest-5578, 06.09.2011
[17] Bu yaptırımlar bağlamında AB, 245 Belarus resmi görevlisinin AB ülkelerinde seyahatini engellemiş ve mal varlıklarını dondurmuştur."EU foreign ministers to extend sanctions on Iran, Syria, Belarus "01.12.2011, http://en.ria.ru/world/20111201/169192686.html, "Belarus, AB'nin Doğu Ortaklığı girişiminden çıktı ", 02.10.2011, http://www.euractiv.com.tr/8/article/belarus-abnin-dogu-ortakligi-girisiminden-cikti-021482
[18] Medvedev: Unıted Russıa Party Ready For Dıalogue Wıth Georgıan Dream, http://pik.tv/en/news/story/48730-medvedev-united-russia-party-ready-fro-dialogue-with-georgian-dream?utm_source=twitterfeed&utm_medium=facebook,02.10.2012
[19] Belarus wants Georgia back in CIS, http://rt.com/politics/lukashenko-georgia-belarus-cis-648/,04.10.2012
[20] Bkz: http://21yyte.org/tr/yazi6393-Avrasya_Birligi_Gelecege_Yon_mu_Verecek.html, http://21yyte.org/tr/yazi6355-Avrasyada_Yeni_Bir_Guc_mu.html
[21] Beware Russia's hand in elections in Georgia, Ukraine, Lithuania, http://www.csmonitor.com/Commentary/Opinion/2012/1001/Beware-Russia-s-hand-in-elections-in-Georgia-Ukraine-Lithuania,01.10.2012
