Rusya ve ABD Başkanları arasında Cenevre’de yapılan görüşme tamamlandı. İki taraftanda görüşme ile ilgili olumsuz bir açıklama gelmedi. 1985'te dönemin ABD Başkanı Ronald Reagan ile eski SSCB Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov arasında Cenevre’de yapılan tarihi zirveden 36 yıl sonra yine Cenevre’de gerçekleşen bu zirve iki devlet için de ılımlı ilişkiler için güzel bir adım oldu. İki devlet başkanının yayınladığı ortak bildiri en son görüşme yapan SSCB Devlet Başkanı Gorbaçov tarafından takdir edildi. Görüşme sonrası yapılan açıklamalara bakacak olursak Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ABD ile ilişkilerin iyileşip iyileşmeyeceği konusunda kesin bir şey söylemek zor dese de ortada bir düşmanlık olmadığını, tarafların birbirini anlayabildiğini ve yapılan tartışmaların yapıcı olduğunu belirtti. Ayrıca Putin, bu görüşme için ABD Başkanı Biden’a teşekkürlerini sundu. Tüm dünyanın gözünün kulağının burada olduğu zirvenin içeriğine biraz daha bakacak olursak Rusya ve ABD, büyükelçileri misyonlarına iade etme konusunda anlaştıklarını söyledi. İki ülkeninde sıkıntısı olduğu bilinen siber saldırı konusunda ise birlikte istişarelere başlandığı ve bu konunun iki devlet nezdinde de önemli olduğu belirtildi. Buzulların erimesiyle birlikte artık konu haline gelen Kuzey Kutbu soruları ise yeterince konuşuldu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ABD'nin Rusya'nın Kuzey Kutbu'nu askerileştirmesiyle ilgili endişelerinin asılsız olduğunu söyledi. Putin, "Ayrıca, bir yanda Alaska ve Çukotka, diğer yanda ABD - Rusya arasında iyi bilinen bir boğaz var. Bütün bunlar birlikte bizi çabalara katılmaya itmeli" dedi.ABD Başkanı Joseph Biden, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e siber saldırılara maruz kalmaması gereken 16 kilit sektör listesini de verdi. Bu liste için siber saldırılara karşı birlikte istişarelere başlayan ABD-Rusya ikilisinin ilk yardımlaşma örneği diyebiliriz. Ayrıca Biden, Putin’in Soğuk Savaş düşündüğünü düşünmüyor. Biden, "İlkelerimizden ve değerler sistemimizden sapmadan iki ülke arasındaki ilişkileri geliştirmek için gerçek bir olasılık var" dedi.Biden’in bu sözleri iki dev gücün arasında seneler sonra olumlu bir adıma işaret hatta Putin’in Biden ile yaptığı görüşmenin ardından Rusya Federasyonu ile ABD arasında güvene dayalı ilişkiler kurma olasılığı hakkında yaptığı yorum bu olumlu ilişkiler için bir göz kırpma diyebiliriz. Putin, Tolstoy’dan örnek vererek "Hayatta mutluluk yoktur, sadece şimşek vardır. Bana öyle geliyor ki, böyle bir durumda aile güveni olamaz, ancak şimşek çaktı."dedi. Biden ile aynı dili konuştuklarını belirten Putin, hem kendisinin hem de Biden'ın ülkelerinin ve insanlarının çıkarlarını savunduğunu belirtti ve "Bu ilişkiler, her zaman, her şeyden önce, pragmatik bir niteliktedir," dedi. Her iki ülkenin liderleri ortak açıklamada, Rusya ve ABD'nin, gerilim dönemlerinde bile, stratejik alanda öngörülebilirliği sağlama konusundaki ortak hedeflerimizde ilerleme kaydedebileceklerini gösterdiklerini söyledi. İki ülke liderlerinin İran ve bu ülkenin nükleer silah almaması konusunda birlikte çalışma konusunda anlaştıklarını söyledi.Ayrıca büyük bir silah kontrolü anlaşmasını da düşündüklerini belirten liderler görüşmede oldukça anlayışlı ilerledi. Buzulların erimesi ile birlikte yeni bir konu haline gelen Kuzey Kutbu’nda ise işbirliği yapılması gerektiğine inanan Putin, “Arktik Konseyi'nin sekiz üyesi arasında Rusya ve ABD yer alıyor, bu yıl Arktik Konseyi'ne Rusya başkanlık ediyor. Üstelik bildiğiniz gibi Alaska ile Çukotka arasında bir boğaz var, Amerika Birleşik Devletleri bir tarafta, bütün bunlar birlikte bizi çabalara katılmaya itmeli" dedi. Putin, Rusya ve ABD'nin küresel stratejik istikrar için özel sorumluluk taşıdığını vurguladı. Moskova ve Washington, ihlal edilmemesi gereken sözde "kırmızı çizgiler" konusunda birbirlerini anladıklarını belirtirken bu konunun olağan konuları dağıtmamak amacıyla çok geniş konuşulmadığını da söylediler. Ekonomik konularda Putin, ABD’nin yaptırımlarından kendisi kadar zarar gördüğünü söylerken Biden ise Rusya'nın ekonomik refahının uluslararası normlara uyduğu sürece ABD'nin çıkarına olduğunu söyledi. Ayrıca liderlerin birbirlerine hediyeleri de oldukça tatlıydı. ABD Başkanı Joe Biden Rus mevkidaşı Vladimir Putin'e kristal bir bizon ve markalı güneş gözlüğü hediye ederken Rus lider Putin, meslektaşına yazılı bir khokhloma "Moskova" seti sundu. Her iki tarafında birbirini anlaması ve bir çok konuda olağan ilişkilerine göre sıcak tavırlar göstermesi yıllar sonra Rusya-ABD ilişkilerini geliştirebilecek mi?
Birazda tarafların birbirlerine yaptırım uyarılarına ve çağrılarına bakacak olursak Biden, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yaptığı görüşmede, Rusya'ya yabancı yatırım akışını sağlamak için işadamı Michael Calvey'i serbest bırakmasını istediğini söyledi.Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise yaptırımlar konusunda ABD'nin Rusya'ya karşı uyguladığı yaptırımların, ikili ilişkileri geliştirmek için bir fırsatın daha kaybedilmesi anlamına geleceğini belirtti. Ayrıca Putin, Rusya ve ABD arasındaki diplomatik ilişkilerin Amerikan tarafı adına yapılan girişimler nedeniyle kötüleştiğini söyledi. Olağan ilişkilere nazaran ılıman geçen görüşmedeki en sert çıkış ABD Başkanı Joe Biden’ın Rus mevkidaşı Vladimir Putin’i, kendisine muhalefet lideri mahkûm Alexei Navalny'nin ölümü halinde Rusya için olacak yıkıcı sonuçları belirtmesiydi. Bu çıkışa karşılık olarak Putin ise Navalny'nin Rus yasalarını ihlal ettiğinin farkında olduğunu ve Rusya'ya döndükten sonra kasıtlı olarak gözaltına alınmak istediğini söyledi. Genel olarak olumlu diyebileceğimiz bu görüşmede bir diğer sert çıkış ise Putin’den geldi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ABD'nin Rusya'da ülkeyi kontrol altına almaya çalışan örgütleri desteklediğinden emin olduğunu belirtti. Bu görüşmede yapılan uyarı, çağrı ve yaptırım konuşmaları bizim kültürümüzce “aba altından sopa göstermek” gibi. İki devlet başkanı da iyi olma sinyali verse de en ufak sorunda da iplerin kopabileceğinin mesajını veriyor. Eski ABD Başkanı Donald Trump, Washington'un Rus ve Amerikalı liderler Vladimir Putin ve Joe Biden zirvesinden hiçbir şey almadığını ve Moskova için toplantının iyi geçtiğini söyledi. Trump ayrıca ABD-Rusya ilişkisinin "inanılmaz" olabileceğini söyledi. Ekonomiye ihtiyaçları var, bizim de sahip olduklarına ihtiyacımız var. Maden kaynakları açısından çok değerli toprakları var" dedi.Tıpkı Putin’in yaptığı açıklama gibi “Görüşme yapıcı olsa da ABD ile ilişkilerin iyileşip iyileşmeyeceğini söylemek zor.”.
Elbette ki birçok alanda rekabet halinde olan bu iki ülkenin görüşmesinin tamamen olumlu ve tozpembe geçeceğini beklemiyorduk. Ancak bazı sürtüşmelere rağmen görüşmenin ABD ve Rusya için oldukça başarılı ve çıkarları doğrultusunda olduğunu söyleyebiliriz. Bu başarılı görüşme hangi ülkeleri ne şekilde rahatsız edebilir bunu ülkelerin yapabileceği anlaşmalar ve işbirliklerinden anlayabiliriz. Rusya açısından görüşmeye bakmamız gerekirse Navalny uyarısı dışında konuşulan birçok konu karşılıklı çıkarları sağlar düzeyde. Ekonomik olarak yaptırımların azalması ile iki ülkenin de ekonomisi bir nebze kar edebilir. Hâlihazırda Çin ile anlaşmaları olan Rusya, ABD ile anlaşma yaptığı zaman Çin’den göreceği tepki onların ilişkilerini zedeleyip Çin’i yalnızlaştırmaya adım attırabilir mi? ABD ile Rusya ilişkilerinin bir nebze iyileşmesi Batı kesimindeki Rus karşıtlığını azaltabilir mi? Özellikle Afganistan'da ve Suriye'de birlikte çalışmanın yollarını arayan bu iki devlet çıkarlarının örtüştüğü Suriye için bir işbirliği yapmayı planlamakta. Orta Doğu’da askerleri olan bu iki devlet Orta Doğu için başka nasıl bir politikalar izleyecek bunu ilerleyen süreçte göreceğiz. ABD ve Rusya, Stratejik istikrar için haftaya görüşmeyi planlıyor. Konuşulanların bu kadar çabuk icraata dönüştürüldüğü görüşmeden daha neler icraata dönecek merak etsek de bu iki devletin yakınlaşmasının birçok ülkeyi hoşnut etmeyeceğini düşünüyorum. ABD ve Rusya bu görüşmeden sonra büyük bir adımla uluslararası alanda bir olarak neredeyse tüm kartları yeniden dağıtma gücüne sahip ancak realist bakacak olursak da böylesine güçlü ve çıkarları hemen hemen aynı olan iki ülkenin yakınlaşarak çıkarlarını bölmek istemeyeceği aşikâr. Yüzeysel işbirlikleri ve anlaşmalar yapılıp iki devlet arasındaki ilişki durgunlaştırılabilir ancak artı seviyeye geçmeyeceği yadsınamaz görünüyor. Lakin ayrı basın toplantıları düzenlemelerine rağmen, iki cumhurbaşkanın ortak bir bildiri yayınlaması ve her iki tarafın da temel ulusal güvenliği için önemli olan bir konuya yani “stratejik istikrara" odaklanması oldukça umut verici. Çok kısa bir süre önce bırakın anlaşma yapmayı diyalog kuramayan iki ülke şimdi ortak paydaları olan konularda anlaşmalar yapmayı düşünüyor. Sağlıksız ve düşmanca olan ABD-Rusya ilişkisi görüşmeden çıkan sonuçlara bakacak olursak dostane diyemesek de daha nötr ve sağlıklı bir hale evrildi. Olumsuzdan çok olumluya odaklanan iki devlet başkanının bu davranışı yapıcı ve ileriye dönük ilişkiler istediklerinin sinyali diyebiliriz. Bu görüşmenin etkileri hemen olmasa da mutlaka sonuca varacak gibi görünüyor.
Kaynakça:
https://tass.com/politics/1303715
https://tass.com/politics/1303659
https://tass.com/politics/1303645
https://tass.com/politics/1303589
https://tass.com/politics/1303683
https://tass.com/politics/1303699
https://www.interfax.ru/russia/772476
https://www.interfax.ru/russia/772476
https://www.interfax.ru/russia/772478
https://www.interfax.ru/world/772484
https://www.interfax.ru/world/772503
https://www.interfax.ru/world/772539
https://www.interfax.ru/russia/772500
https://www.interfax.ru/russia/772483
https://ria.ru/20210616/iran-1737320889.html
https://ria.ru/20210616/soglashenie-1737316015.html
https://ria.ru/20210616/podarki-1737306885.html
