Duma’ya Kimyasal Saldırı

Suriye Rejiminin “Ayaklanmalara Karşı Koyma” doktrini, ayaklanmanın yaşandığı bölgelerin kuşatılması, kuşatılan bölgelerin tecrit edilmesi, tecride alınan bölgelerde bulunan insanların tehcire zorlanması ve ayaklanan grupların askeri müdahale ile bastırılmasını içeren, büyük çoğunluğu yıldırma ve yıpratma üzerine kurulu bir stratejiyi barındırıyor. Bu stratejiyi esas alan Suriye Rejimi beş yıldır Doğu Guta bölgesinde ablukayı sürdürüyor. Doğu Guta bölgesi abluka altında olduğundan sadece silahlı müdahaleler değil aynı zamanda açlık ve hastalık ile mücadele eden bölge halkına yönelik insanlık dışı uygulamalar da devam ediyor. Eskiden yaklaşık 400 bin insanın yaşadığı söylenen bölgede günümüzde bu rakamın 100 bine kadar düştüğü söyleniyor.

4-5 Mayıs 2017’de Türkiye, Rusya ve İran liderliğinde düzenlenen Astana görüşmelerinde tıpkı İdlib’de olduğu gibi Doğu Guta’da da gerginliği azaltma bölgesi ilan edilmesine rağmen[i], bu bölgede çatışmasızlığın sağlanmasına yönelik adım atılmadığı gibi aksine hava kuvvetleri ile müdahale edilerek bölgenin daha fazla gerilmesine yol açan bir tutum izlendiği açık. 24 Şubat 2018’de Birleşmiş Milletler tarafından alınan çatışmasızlık ve ateşkes kararının[ii] dahi uygulanamadığı bölgede 2018 yılı başından itibaren çatışmaların arttığı gözlemleniyor.

Bir süre öncesine kadar muhaliflerin kontrolünde bulunan Doğu Guta’nın Duma kasabasına 7 Nisan’da düzenlendiği iddia edilen kimyasal saldırı sonucunda 78 kişinin hayatını kaybettiğinin açıklanması üzerine[iii]; Fransa, İngiltere ve ABD konuyu derhal Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine taşımıştı. 9 Nisan’da ise İsrail F-16’ları Rejime ait, T4 olarak da bilinen Tayfur askeri havaalanını vurdu[iv]. Aynı gün, 60 füze taşıyan ABD’nin Donald Cook Destroyeri Larnaka limanından ayrılarak[v] Suriye istikametinde Doğu Akdeniz’e açıldı. Yine ABD’ye ait Harry Truman uçak gemisi ve ona eşlik eden yedi savaş gemisi İngiltere’nin Norfolk Limanından hareketle[vi] Doğu Akdeniz’e yol almaya başladı. Aynı günlerde Suriye Rejiminin çağrısı üzerine Duma’daki kimyasal saldırıyı araştırmak üzere Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütünün bir inceleme heyetini 14 Nisan’da bölgeye göndereceği açıklandı[vii].

Tüm bu gelişmeler yaşanırken, Suriye’deki gelişmeleri değerlendirmek maksadıyla Güney Amerika temaslarını erteleyen ABD Başkanı Trump Twitter mesajında, ABD akıllı füzeleri geliyor açıklaması yaptı[viii]. Rusya’nın Lübnan’daki Büyükelçisi de Suriye’ye fırlatılacak her bir füze havada vurulacak karşılığını verdi[ix]. Diplomasi çabaları devam ederken Türkiye’nin ABD öncülüğündeki batı ile Rusya-İran ittifakı arasındaki arabuluculuk çabaları devam etti. 11 Nisan’dan itibaren Suriye Rejimine ait savaş uçakları hava üslerinden ayrılarak Rus üslerinin bulunduğu güvenli bölgelere tahliye edilmeye başlandı. 

Şam’a Atılan “Savaş Baltaları”

Suriye özelinde gerginlik askeri ve diplomatik alanda devam ederken, 14 Nisan sabahı Beyaz Saray’da basın toplantısı düzenleyen ABD Başkanı Donald Trump, “Kısa süre önce ABD Silahlı Kuvvetleri’ne, Suriye diktatörü Beşar Esed'in kimyasal silah kapasitesine yönelik hassas saldırı başlatmaları emri verdim. İngiltere ve Fransa ile birlikte ortaklaşa bir operasyon şu anda başlamış durumda. İki ülkeye de teşekkür ediyoruz" diyerek[x] askeri harekâtı dünyaya ilan etti.

Pentagon, Suriye’yi vuran hava saldırısına ünlü bombardıman uçakları B-1 Lancer’lardan ikisinin katıldığını açıkladı. Ses hızını aşabilen B-1 uçakları, belirlenen hedeflere 19 JASSM-ERfüzesi ateşledi. Kızıldeniz’de konuşlu USS Monterey kruvazör gemisinden 30,  USS Laboon destroyerinden 7, Basra Körfezinde bulunan USS Higgins destroyerinden 23,  Akdeniz’e demir atan USS John Warner denizaltısından 6 adet olmak üzere toplam 66 “Tomahawk” yani “Savaş Baltası” füzesini Suriye’ye fırlattı. ABD ile koordineli olarak İngiliz Tornado ve Typhoon jetleri 8 Storm Shadow yani Fırtına Gölge füzesi, Fransız Rafale ve Mirage jetleri ise 9 SCALP füzesi ateşledi.[xi]

ABD Savunma Bakanlığı Pentagon, Şam’da kimyasal ve biyolojik silahların üretilmesiyle ilgili olduğu söylenen bir bilimsel araştırma merkezi, Humus’un batısında bir kimyasal silah depo tesisi ve Humus yakınlarında kimyasal silah ekipmanı deposu ile önemli bir emir komuta merkezinin vurulduğunu açıkladı[xii]. ABD Genelkurmay Başkanı Joseph Dunford ise, saldırıların bölgedeki Rus güçlerinde kayba yol açmaması için azami dikkat gösterdikleri bilgisini verdi[xiii]. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron; “Onlarca erkek, kadın ve çocuk kimyasal silahlarla katledildiği için saldırı emri verdim. Kırmızı çizgi aşıldı. Saldırı kimyasal tesislere yapıldı.” dedi. İngiltere Başbakanı Theresa May ise; "Artık rejime dur demek gerekiyordu. Kimyasal silahı imha sözünü tutmadılar. Hedef rejimin kimyasal kapasitesiydi" ifadesini kullandı.[xiv]

Rusya cephesinden ilk tepki ABD Büyükelçisi Anatoly Antonov’dan geldi. Antonov; "Bu tür eylemler karşılıksız kalmayacak. Önceden planlanmış bir senaryo ortaya kondu. Yeniden, tehdit ediliyoruz. Bu tür eylemlerin sonuçsuz kalmayacağı konusunda uyarmıştık. Bütün sorumluluk Washington, Londra ve Paris’e aittir." dedi.[xv] Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Maria Zaharova, sosyal medya hesabından "Önce Suriye halkı için Arap Baharı kullanıldı, ardından IŞİD, şimdi de ABD’nin akıllı füzeleri. Uzun yıllar terörist saldırıları altında ayakta kalmaya çalışan egemen devletin başkentine darbe vuruldu. Bu açıklamadan sonra bu olayda Amerika ve diğer Batı medyası sorumluluğunu anlamalı. 15 yıl önce Beyaz Saray deney tüpü kullandı, şimdi ise deney tüpünün yerine Washington medyayı kullandı" diye yazdı.[xvi]

İran'ın Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney, Batılı ülkelerin Suriye’ye karşı düzenlediği saldırının hiçbir kazancı olmayan bir suç olduğunu söyledi. Hamaney "ABD ve müttefikleri Suriye'deki suçlardan hiçbir kazanç elde edemeyecek. Suriye’ye saldırmak bir suçtur. Amerikan Başkanı, İngiltere Başbakanı ve Fransa Cumhurbaşkanı birer hayduttur" dedi.[xvii] Bu açıklamanın ardından saldırının hedefi olan Suriye Rejim lideri Beşar Esed’in, ofisine giderken çekilen görüntüleri paylaşıldı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ABD, Fransa ve İngiltere'nin Suriye operasyonu ile ilgili, "Rejimin daha önce de defalarca yaptığı bu tür saldırıların cevapsız bırakılması elbette düşünülemezdi. Bu bakımdan yapılan operasyonu doğru buluyorum. Böylece rejim saldırılarının cevapsız kalmayacağını gördü'' dedi. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı; ABD, Fransa ve İngiltere'nin Suriye'ye yönelik saldırısına ilişkin, "Operasyonu memnuniyetle karşılıyoruz, yerinde bir tepki. Operasyon insanlığın vicdanına tercüman" değerlendirmesinde bulundu.[xviii] Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, Batılı güçlerin Suriye'ye yönelik saldırılarına ilişkin açıklamasında, "yalnızca kimyasal silahların imhasına yönelik çabaların, bölgedeki istikrarsızlığı sonlandırmakta yetersiz kalacağını" belirtti.[xix]

Rusya Genelkurmay Başkanlığı Ana Harekât Dairesi Başkanı Orgeneral Sergey Rudskoy, “ABD, Fransa ve İngiltere'nin Esed rejimine yönelik operasyonda kullandığı 103 güdümlü füzeden 71’nin Suriye hava savunma sistemleri tarafından engellendiğini savundu. Çoğunluğu Rus üretimi olan Suriye hava savunma sistemleri aracılığıyla hava ve denizden atılan füzelere başarılı bir şekilde karşılık verildi.” ifadesini kullandı.

Savaş Baltaları ve Propaganda Savaşı

Suriye Rejiminin Duma bölgesine kimyasal silah saldırısı düzenlediği iddialarının hemen ardından ABD ve müttefiklerinin mahdut hedefli ve rejimi cezalandırıcı bir askeri harekât düzenleyeceği ancak bu harekâtın Rusya’yı hedef almayacağı anlaşılmıştı. Kimyasal saldırı konusunda sicili hayli bozuk olan ve iç savaşın başlangıcından bu yana 214 kez kimyasal silah kullandığı Suriye İnsan Hakları Ağı’nın (SNHR) raporlarını[xx] da yansıyan Suriye rejimi askeri anlamda büyük kayıp vermese de; Savaş Baltaları yani Tomahawk füzeleri ile düzenlenen bu harekât propaganda savaşlarının sahne almasına neden oldu.

İlk olarak, ABD ve müttefikleri Suriye rejiminin Duma’da kimyasal saldırı düzenlediği yolunda ellerinde belirgin kanıtların bulunduğunu ifade etti. Buna karşılık Rusya, Suriye’nin vurulması maksadıyla bahane üretilmeye çalışıldığını, Suriye’nin füzelerle vurularak kimyasal saldırı düzenlenmediğini ispat edecek delillerin ortadan kaldırılmak istendiğini söyledi.      

ABD Başkanı Trump 11 Nisan tarihli Twitter mesajında, “Hazır ol Rusya, ABD akıllı füzeleri geliyor” açıklaması yaparken, Rusya ABD füzelerinin “zekâ seviyesini kamuoyuna sorgulatabilmek” maksadıyla 1,6 milyon dolarlık ABD Savaş Baltası füzelerinin 1960-70’lerin teknolojisi ile üretilen, 30 yıldan uzun süredir kullanımda olan Buk, S-125 ve S-200 gibi Rus yapımı füzeler ile düşürüldüğünü açıkladı. S-400’lerin kullanıp kullanılmadığı konusu ise zihinlerin gri bölgesindeki yerini aldı.

ABD ve batı kanadı Suriye rejiminin kimyasal silah kullanması nedeni ile cezalandırıldığını ifade ederken, Pentagon sözcüsü Dana White “Dün gece açık bir mesaj gönderdik, umarız ki o (Esad) bunu duymuştur” ifadesini kullanarak[xxi] harekâtın mesaj niteliğinde olduğunu belirtti. Bu mesaja karşılık rejim ise normal bir mesai sabahında da elinde evrak çantasıyla devlet memuru edasıyla işe giden Esed’in saraya girişinin görüntülerini paylaştı.

ABD Başkanı Trump tarafından “Daha başarılı bir operasyon yapılmazdı” anlamına gelecek bir açıklama gelirken, Şam’a yönelik harekâtın bir başarısızlık olduğunu ifade etmek üzere Rusya tarafından Suriye’ye fırlatılan füzelerin yaklaşık yüzde yetmişinin havada imha edildiğine yönelik bilgiler paylaşıldı.

Suriye’ye yönelik gerçekleştirilen 51 dakikalık hava ve füze taarruzunun nedenlerinden birisini de Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ağzındaki baklayı çıkararak açıkladı. Macron “Bu saldırıyla Türkleri Ruslardan ayırdık. Türkler kimyasal silahları kınadı” ifadelerini kullanarak[xxii] askeri harekâtı propaganda makinesine dönüştürdü. Her ne kadar asıl amaçlarının Suriye’nin kimyasal silah kapasitesini imha etmek olduğunu açıklasa da Savaş baltalarını Şam’a doğru fırlatarak asıl hedefin sahadaki Türkiye ve Rusya ittifakını imha etmek olduğunu vurgulayarak, bu ittifaktan duydukları rahatsızlığı yüksek perdeden ifade etmiş oldu.

Suriye rejiminin kendisine yönelik düzenlenen harekatı propagandaya dönüştürme ve kamuoylarını kendi lehine çevirme amacıyla öne sürdüğü bir argüman da dikkatlerden kaçmadı. Suriye Arap Haber Ajansı (SANA), ABD, İngiltere ve Fransa’nın Suriye’ye yönelik füze saldırısı sırasında vurulduğu belirtilen tesislerden birinin “kanser ilaçları araştırma merkezi” olduğu öne sürdü.[xxiii] Kamuoyunun insani duygularla hassasiyet gösterebileceği en önemli konulardan birisini yakalayarak bu konuyu gündeme taşıyan SANA, kimyasal silah üretmediğini ancak batılı güçlerin kanser ilaçları araştırması yapan bir merkezi kimyasal silah üreten tesis kapsamında imha ettiğini öne sürerek propaganda savaşlarına dâhil oldu.

Sonuç                                                                                                                      

Şam’a yönelik saldırıları; Mart ayı başında İngiltere’de yaşanan Skripal suikastından, 18 Mart’ta Rusya’da yapılan seçimlerden, Mart ayı sonunda 29 ülkenin Rus diplomatlarını ve buna karşılık Rusya’nın batılı diplomatları sınır dışı etmesinden, 4 Nisan’da Rusya ve İran liderlerinin Ankara’nın ev sahipliğinde bir araya gelmesinden, ABD’nin Rus iş adamları ve şirketlerine yönelik yaptırım kararlarından ayrı okumamak gerekiyor.

Kimyasal silah saldırısı sicili kabarık olan Esed’in, kimyasal silah kullanmaması maksadıyla cezalandırılmasına hiç kimsenin diyecek tek bir kelimesi yoktur. Ancak burada düşünülmesi gereken ABD ve Batı’nın yedi yılını dolduran Suriye iç savaşında 450 bin insanın hayatını kaybetmesine, 11 milyon insanın yerlerinden edilmesine, konvansiyonel silahlar ve varil bombaları kullanan Esed’e neden müdahale etmeyip, kimyasal silah kullanınca müdahale ettikleridir.

14 Nisan harekâtı sonucunda Esed “mesajı” almış ve bir daha kimyasal silah kullanmayacak mıdır? Geçen sene de kendisine gönderilen mesajı okumamış olacak ki, aradan tam bir yıl geçtikten sonra benzer bir saldırı düzenlemiştir. 2019 Mart ayında benzer bir kimyasal saldırıyı İdlib’de, Rakka’da düzenlemeyeceğinin garantisi var mıdır?

Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütünün (OPCW), Duma bölgesinde kimyasal saldırı iddialarını araştırmak üzere bölgeye ulaşmasından bir gün sonra Şam’a yönelik füze ve hava harekâtı düzenlenmesi ABD ve batılı ülkelerin ne acelesi var sorusunu akla getirmiyor mu? Neden OPCW’nin bölgede inceleme yapması ve sonuçları beklenmedi?

Rusya ile karşı karşıya gelmeyi göze alamayan ABD ve Batı; Suriye sahasında psikolojik olarak kazançlar elde eden Rusya’yı zayıflatmak, Suriye’de daha fazla söz sahibi olmak, kendi iç kamuoylarına yönelik olarak Suriye’de bulunma nedenlerini kuvvetlendirmek, kısa süreli ancak nokta atışlarıyla hedefleri vurduklarını belirterek güç gösterisi yapmak, İran’ın sahadaki varlığından duyulan rahatsızlığı dile getirmek, Başkan Trump’ın siyaseten dar bir alana sıkışmışlığını gidermek maksadıyla bir harekât düzenlemiştir.

Sonuç olarak; Esed’in bir daha insanlık dışı askeri güç kullanmaktan caydırıldığını düşünmek yanlış olacağı gibiaslında kimyasal silah haricinde her türlü insanlık dışı konvansiyonel silah kullanabilirsin türünden yanlış bir mesajın gönderilmesine de yol açabilecek bir harekât gerçekleştirilmiştir. Şam’a yönelik “Savaş Baltaları Harekâtı” finansal maliyeti yüksek ve etkinliği düşük bir askeri operasyondur. ABD ve Batının düzenlediği bu harekât, Esed rejimine askeri müdahalenin ötesinde bir propaganda savaşı niteliğindedir. Peki ya gerçekler? Gerçekleri tarih yazacak…