Görüşmede, Türkmenistan ile BM arasındaki işbirliğinin yanı sıra bölgesel konular, uyuşturucu kaçakçılığı, terör, Afganistan'daki son durum ve silahsızlanma gibi birçok konu ele alındı.
Berdimuhamedov Afganistan'da istikrarın sağlanması için her türlü desteği verdiklerini söyledi. Orta Asya'nın su ve enerji sorununa değinen Berdimuhamedov bu problemin bölge ülkelerinin çıkarları doğrultusunda uluslar arası örgütlerinde aktif katılımıyla çözüme kavuşturulması gerektiğini söyledi.
Ban Ki-moon'un 3 Nisan'da Kırgızistan'da bulunduğu sırada bağımsız medyaya yönelik baskıları eleştirdiği dakikalarda, Kırgız eylemcilerde seslerini duyurmak için sokaklardaydı. Ban Ki-moon'un konuşma yaptığı meclis binası önünde toplanan göstericiler kendisinden yardım istediler. Reuters, eylemcilere müdahale eden polisin kalabalığı zor kullanarak dağıttığını duyurdu. Ban Ki-moon ayrıca hükümetten insanların temel haklarına saygı göstermelerini istedi.
Kırgız muhalefet, haklı olarak ABD ve Avrupa ülkelerini, Afganistan'a teçhizat gönderimi için kilit konumda bulunan Orta Asya ülkelerindeki insan hakları ihlallerine stratejik çıkarları için göz yummakla suçluyorlar. Rusya ile ABD arasında kalan Orta Asya ABD'nin yapacağı yardımlara karşılık demokrasi ve insan hakları gibi taleplerine karşılık kendilerine yardım karşılığında bir şart ileri sürmeyen Rusya'yı tercih ediyorlardı. Ancak ABD'nin Afganistan'da konuşlanmasından itibaren ABD bu tür istekleri göz ardı etti. Kırgızistan gezisi sırasında diplomatik bir dil kullanan Ban Ki-moon eleştirileri muhalefeti tatmin etmedi ve sonunda 7 Nisan olayları ile hükümet değişikliği yaşandı.
Özbekistan ziyareti sırasında Taşkent'te bir üniversitede konuşan Ban ki-moon "Özbekistan'ın sivil haklar ve işkence konularında uluslar arası anlaşmalara imza koyduğunu ve bu anlaşmaları uygulamaya sokmasının artık zamanı geldiğini vurguladı." Öğrencilere hitap eden Ban Ki-moon " siz büyük ulusunuzun geleceğisiniz dolayısıyla ülkenin sorumluluğu sizin üzerinizde, dünyanın modern bir Özbekistan'a ihtiyacı var" dedi.
Özbekistan ziyareti sırasında helikopterle Aral gölünü inceleyen Ban Ki-moon daha önce dünyanın dördüncü gölü olan Aral'ın ekolojik bir felaket haline dönüştüğünü kaydetti.
BM İnsan Hakları Komitesi, Ban Ki-moon ziyaretinden önceki haftalarda Özbekistan ile ilgili temel özgürlükler ve insan haklarının ihlal edildiği eleştirisinde bulunmuştu.
Ban Ki-moon 5 Nisan'da Tacikistan'a gitti, Devlet Başkanı İmamali Rahman ve Dışişleri Bakanı Hamrohon Zarifi ile bir araya geldi. Vahş kıyısında inşa edilmekte olan hidroelektrik santrallerini gezdi.
Kazakistan Dışişleri Bakanı Kanat Saudabayev ile görüşen Ban Ki-moon Akorda Sarayı'nda da Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ile görüştü. Bu görüşme sırasında Ban Ki-moon'a "Dostluk Nişanı" takdim edildi.Daha önce nükleer denmelerin yapıldığı Semey poligonunu gezen Ban Ki-moon burayı kapatma kararı alan Nazarbayev'in davranışını överek büyük bir liderlik örneği verdiğini söyledi. Washington'da yapılacak Nükleer Silahsızlanma Zirvesi öncesinde, böyle bir yerde olmasını önemli bir adım olarak değerlendirirken Nazarbayev'de barış ülkesi olan Kazakistan'ın BM'yi her zaman destekleyeceğini belirtti.
Ban Ki-moon Orta Asya gezisi boyunca gerçekleştirdiği görüşmelerde ortaya konan sorunlar o ülkelerin sorunuymuş gibi görünse de aslında Orta Asya'nın temel sorunlarına temas etmiş oldu. Kırgızistan'da yaşananlar Orta Asya'daki sorunlarının bir tezahürüdür. Kırgızistan için bağımsızlığını ilan ettiğinden beri yapılan Orta Asya'nın İsviçre'si tanımına uygun olarak (öyle anlaşılıyor ki halk bu sefer dış etkilerden daha uzak) bir harekât gerçekleştirdi. Gerek Kırgızistan'da gelecekte muhtemel yaşanacak olaylar gerekse diğer Orta Asya ülkelerinde demokratikleşme konusunun nasıl gerçekleşeceği belirsizliğini koruyor. Bütün Orta Asya devletleri ilk adım olarak ülkelerinde özgür ve şaibesiz seçimleri gerçekleştirdiklerinde demokrasi adına önemli bir adımı atmış olacaklar.
Afganistan'daki istikrarsız Afganistan'a olduğu kadar komşu ülkelere de zarar veriyor. Orta Asya ülkelerinin üslerini kullanan devletler stratejik çıkarları için inandıklarını iddia ettikleri kurallardan taviz veriyorlar. Afganistan kaynaklı uyuşturucu trafiği Orta Asya ülkelerini yalnız yol bakımından değil uyuşturucu kullanımının artırması nedeniylede olumsuz etkiliyor. Yine aynı şekilde silah kaçakçılığı da aynı istikrarsızlık nedeniyle kontrol altına alınamıyor.
Sovyet döneminde gerçekleşen nükleer denemeler ve verdiği zararlar kapalı toplum olduğu için anlaşılamamıştı, bu devletler bağımsızlığını ilan edince insan sağlığını tehdit eden sorunlar bütün çıplaklığıyla ortaya çıktı. Ancak bu konuda da gereken tedbirlerin alındığını söylemek mümkün değildir.
Başta Aral gölünün kuruması olmak üzere birçok çevre ve su sorunu da yaşayan Orta Asya'nın bu sorunlarını tek başına çözmesi çok uzak görünmektedir. BM'lerin Orta Asya'dan istedikleri şüphesiz iyi ve güzel şeylerdir ancak BM'lerde bu konularda Orta Asya'ya destek olmalıdır.
Ban Ki-moon gerçekleştirdiği Orta Asya gezisinde temenni edilenlerin bir an önce gerçekleşmesini diliyoruz.
