Karabağ Savaşı sonrası kabul edilen Putin’in beyannamesi ve ateşkesi sonrası, Rus Barış Gücü, Azerbaycan topraklarına konuşlanmaya başladı. Kurulan 27 Gözlem Noktası’nda(başlangıçta 23 gözlem noktası tesis edilmişti ve gözlem noktaları giderek artırılmakta) sadece bu barış gücü askerlerinin görev yapacağı değerlendiriliyordu. Beyannamede de yazılı olan buydu.

1 Aralık itibariyle de, Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, “Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı ile Türkiye Cumhuriyeti Milli Savunma Bakanlığı arasında 11 Kasım'da imzalanan mutabakata uygun olarak ateşkesin ve tüm askeri eylemlerin kontrolü için Rus-Türk Ortak Merkezinin konuşlandırılması ve faaliyetlerine ilişkin usul konusunda anlaşmaya varıldı. Merkez, Azerbaycan topraklarında kurulacak. Ortak merkezin organizasyon yapısındaki Rus ve Türk personel sayısı eşit olacak” diye konuştu. Burada “Merkez, Azerbaycan topraklarında kurulacak” denirken de acaba Karabağ, Azerbacyan’dır mantığıyla,  Türkiye, Karabağ’da kurulan 23 Gözlem Noktası’nda olacak anlamı da çıkmakta mıdır?

Şu ana kadar 90 gün geçmesine (9 Kasım 2020-7 Şubat 2021) rağmen ne Türkiye ne de Azerbaycan hiçbir gözlem noktasına yerleşmemiştir.

Hatta Azerbaycan topraklarına giriş yapan 52.278 Ermeni[i] (bu gelenlerin kim veya kimler olduğu ancak Azerbaycan birimlerinin tespiti ile anlaşılacaktır)’nin kontrolü Rus Özel Birlikleri’nin elindedir.

Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, 20 Kasım’da, Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yapılan toplantıda, Rus askerlerinin bölgeye konuşlanması işlemlerinin tamamlandığını ve görevlerini yerine getirdiğini, 10 Kasım’da Dağlık Karabağ’daki çatışmaları durduran anlaşmanın sağlanmasından bu yana Rusya’dan 250 uçak seferi ile bölgeye asker ve teçhizat gönderildiğini, böylece 1960 asker, 552 araç ve teçhizatın gözlem noktası kurulan 23 bölgeye ulaştırıldığı açıklamıştı.

Rusya Savunma Bakanlığı’nın resmi sayfasında Karabağ Savaşı’nın nihayetinden bugüne kadar gün gün yapılan açıklamaların ilkinde Rusya Devlet Başkanı Vilademir Putin tarafından hazırlanan, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ve Ermenistan Cumhuriyeti Başbakanı'nın ortak açıklamasında belirtilen anlaşmalar uyarınca, 10 Kasım Moskova saatiyle 00: 00'dan itibaren Dağlık Karabağ'da[ii] tam bir ateşkes ilan edilmişti. Azerbaycan Cumhuriyeti ve Ermenistan Cumhuriyeti silahlı kuvvetlerinin birlikleri mevzilerinde kalacaklardı. Ateşkes ve askeri operasyonları kontrol etmek için Karabağ’ın ihtilaflı[iii] bölgesinde 1.960 asker, 90 zırhlı personel taşıyıcı, 380 birim otomobil ve özel teçhizatla Rusya Federasyonu barışı koruma birliği konuşlandırıldı. Rus birliğinin çekirdeğini, Merkez Askeri Bölgenin 15. Motorlu Tüfek Tugayının (Barışı Koruma) alt bölümleri oluşturacaktı. Böylece, Rus barışı koruma birliği nakli Ulyanovsk havaalanından IL-76 askeri nakliye uçakları tarafından gerçekleştirildi. Çatışmanın taraflarının anlaşmalara uymasını kontrol etmek için, Dağlık Karabağ'daki temas hattı boyunca ve Laçin koridoru boyunca Rus gözlem noktaları kurulması planlanmıştı. Stepanakert[iv] kentindeki barışı koruma operasyonunu kontrol etmek için Rus barış güçlerinin komutanlığı görevlendirildiği[v] yazmakta.

Ancak, ateşkesi müteakip bölgede farklı giden durumlar ortaya çıkmaya başladı. Rusya, Putin Beyannamesi’nin,

• Dağlık Karabağ'daki temas hattı ve Laçın Koridoru boyunca, hafif silahlı 1,960 askeri personel, 90 zırhlı personel taşıyıcı, 380 otomotiv birimi ve özel teçhizatlı Rus barış gücü bulunacaktır.
• Rus barış gücü birliği, Ermenistan Silahlı Kuvvetleri'nin çekilmesine paralel olarak konuşlandırılacaktır. Rus barış gücü birliğinin süresi, taraflardan hiçbiri 6 ay önceden aksi belirtilmediği takdirde, sonraki 5 yıllık dönemler için otomatik yenileme ile 5 yıldır.
• Anlaşmaların taraflarca uygulanması üzerindeki kontrolün etkililiğini artırmak için, ateşkesi kontrol edecek bir barış gücü merkezi konuşlandırılacaktır.”

hükümlerinin aksine, Karabağ’da (Hankendi, Hocalı, Hocavend, Ağdere ve hatta Laçın ve Şuşa’da), Rusya Savunma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı[vi], İstihbarat Başkanlığı, Dış İşleri Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ile Acil Durumlar Bakanlıklarının temsilciliklerini oluşturmaya başladı.

27 Kasım 2020’de Rusya Acil Durumlar Bakanlığı’nın (EMERCOM) Dağlık Karabağ'daki Operasyon Grubu, "Noginsk ve Tula Arama-Kurtarma Merkezleri’nin, Lider Merkezi’nin çalışanlarından oluşan Arama-Kurtarma Grubu, Dağlık Karabağ'a ulaştı. Acil Durumlar Bakanlığı'nın merkezi birimi temsilcileri ile Enerji Bakanlığı uzmanları da bölgeye geldi" şeklinde açıklamada bulunmuştu.

Dünyanın farklı yerlerinde görev yapan yüzlerce ülke ve bu ülkelere ait Barış Gücü unsurları bulunmakta. Türkiye’de yurtdışında Barış Gücü adıyla birlikleri bulunan ülkelerden bir tanesi.

Peki, bu ve benzeri temsilcilik açma uygulamasının dünyanın farklı yerlerindeki çatışma alanlarında örnekleri var mı?

Rusya’nın Azerbaycan topraklarında bu şekilde ülkesindeki kritik bakanlıkların benzerlerini oluşturmasının farklı bir sebebi var mı?

Rusya’nın farklı uygulamaları bununla da sınırlı değil.

Yine, Putin Beyannamesi/Ateşkesi hükümleri arasında olmamasına rağmen, Rusya, Azerbaycan toprağında olan (sınır Rusya’nın müdahalesiyle Azerbaycan aleyhine genişletildi),

Azerbaycan’ın tarihi miraslarından ve değerlerinden olan Dadivank Manastırı’nda kontrolü eline aldı. Manastıra giriş çıkışlar sadece ve sadece Rus askerlerinin iznine bağlı. Hatta birkaç gün önce manastıra ziyaret maksadıyla gelen 17 Ermeni askere de Rus askerler eşlik etmişti.

27 Eylül’deki Ermeni tecavüzüne karşılık Azerbaycan ordusunun taarruzu neticesinde, Azerbaycan topraklarındaki işgalci Ermeniler bölgeyi terk etmeye başlamıştı. Bu durum 1988’den bugüne kadar toprakların ayrı düşürülmüş Azerbaycan vatandaşlarının geriye dönüş umudu olmuştu.Ancak, 11 Kasım itibariyle Erivan’a ve diğer Ermeni şehirlerine gitmiş olan bahse konu bu Ermeniler Rus Barış Güçleri’nin devreye girmesi/desteği/eşliğinde tekrar Azerbaycan’a/Karabağ’a getirilmeye başlandı.

Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan’ın imzaladığı beyanname uyarınca, Hankendi (Ruslar konuşmalarında sürekli Artsakh (Dağlık Karabağ) ve Berdzor (Laçın) kelimelerini kullanmakta)’nde konuşlanan Rus barış gücünün Laçın koridorunu sivil ulaşım için tamamen güvenli hale getirdiği, Hankendi’ni Ermenistan'a bağlayan Laçın koridorunun sivil ulaşım için tamamen güvenli hale getirildiğini bildiriyor.

Peki, Laçın Koridoru, Laçın Koridoru dedikleri nedir, ne kadarlık bir alanı kapsıyor, koridor etrafındaki 5 km’lik alana Azerbaycan Devleti’nin girememesi hangi anlama gelmekte?

Laçın koridoru, Ermenistan ile Azerbaycan’ın Karabağ Bölgesi’ndeki Hankendi ilindeki sivil Ermenileri birbirine bağlamak amacıyla oluşturulacak yeni yolun adı. Bu yolun güvenliğinden Rusya Federal Güvenlik Servisi yetkilileri sorumlu olacak.

Yol, Ermenistan’dan başlayacak ve Laçın şehrinin içinde geçecek. Yani Laçın ilinin merkezinin büyük bir kısmı Rus ve Ermeni kontrolünde olacak. Koridor yol olmaktan çıkacak ve Hankendi, Hocalı, Hocavend ve Ağdere gibi Azerbaycan’ın elinden çıkacak.

Allah korusun, sanki Kızılay'da Atatürk Bulvarı üzerinde böyle bir yol var ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti bu yolun etrafına 5 km yaklaşamıyor, demek gibi bir durum.

Bu kapsamda, 

• Rus TASS haber ajansının aktardığı bilgilere göre Rusya'nın bölgeye konuşlandırdığı "Barış Gücü" birlikleri, 15 Kasım itibarıyla yaklaşık 1000 Ermeni sivili (!?), otobüslerle Dağlık Karabağ'ın başkenti Hankendi'ne taşımış,
• 25 Kasım’da Rus barış güçleri, göçmenlerin dönüşlerinin başladığı 14 Kasım’dan beri 11 binden fazla kişinin Dağlık Karabağ'daki evlerine güvenli şekilde dönmesine yardım etmiş,
• 28 Kasım 2020’de Rus barış gücü birlikleri Ermenistan’dan Dağlık Karabağ'a hareket eden otobüs konvoyuna eşlik etmiş, Erivan’dan kalkan otobüsler, 2 bin 431 sığınmacıyı Hankendi'ndeki ana meydana ulaştırmış ve son 24 saat içinde Rus askerlerinin eşlik ettiğin konvoyla Dağlık Karabağ'a geri getirilen Ermenilerin sayısı 1.699'a ulaşmıştı.
• Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki anlaşmanın imzalandığı günden bu yana 23 binden fazla Ermenistan vatandaşını "ikamet yerleri olan (!?)" Dağlık Karabağ'a getirmişti.
• 13 Ocak itibariyle 49.054[vii] Ermeni? Karabağ’a getirilmiştir ki bu gelenlerin gerçekten Karabağlı/Azerbaycanlı Ermeniler olup olmadığını da bilen yoktur ve de bu topraklardan çıkarılmayan (en az 20.000 Ermeni askeri) yaklaşık 70.000 Ermeni’ye her türlü malzeme sevki yapılmaktadır[viii].
• 20 Ocak 2021 itibariyle (sadece 20 Ocak’ta 3 otobüs 114 şahıs giriş yapmıştır[ix]. ) Azerbaycan’a izinsiz giriş yapan insan sayısı: 116’dır[x].
• 5 Şubat 2021 itibariyle (2 otobüs 47 şahıs giriş yapmıştır[xi]. ) Azerbaycan’a izinsiz giriş yapan insan sayısı: 278’dır[xii].

Ermenistan’dan Hankendi, Hocalı, Ağdere ve Hocavend’e götürülen Ermeniler

2 ay önce haritada gösterilen mor ve yeşil alanlar (Karabağ) Ermeni işgalindeydi. Şimdi ise yeşil alanda ermeni siviller ve Rus Barış Gücü olacak. Mor alanlar Azerbaycan’a ait. Mor mavi kesik çizgi Nahçıvan- Azerbaycan arasında yapılması planlanan karayolu, turuncu kesik çizgi ise Ermenistan’ı Azerbaycan topraklarında yaşayan Ermenilere bağlayan kara yolu. Bu yol Rus Federal Güvenlik Servisi koruması altında olacak. Azerbaycan yeşil renkli alana giremeyecek[xiii].

Şuan, Laçın Koridoru/Yolu diye adlandırılan güzergâhın denetimi de Rus askerlerindedir ve Karabağ’a 10.000 Rus askeri getirildiği iddia edilmektedir.

Peki, böylece 9/10 Kasım tarihinde kabul edilen beyanname/ateşkes hükümleri bozulmuş olmuyor mu?

Bu durum Rusya’nın masada belirlenen hükümleri sahada değiştirdiğini göstermiyor mu?

Rusya tarafından daha başka hangi hususlara müdahale edilip edilmeyeceğinin bir garantisi var mı?

Haritaya göre siyah çizgi demiryolu hatlarını, mavi çizgi planlanan hatları, yeşil çizgi Rusya-Ermenistan-İran bağlantısını, turuncu ise, Azerbaycan-Türkiye bağlantısını gösteriyor[xiv].

Azerbaycan’ın Karabağ Savaşı/Zaferi sonrası haritası

Yine, Rusya, Azerbaycan-Kelbecer arazisinde (Ermenistan Cumhuriyeti, 15 Kasım 2020'ye kadar Kelbecer ilini ve 1 Aralık'ta da Laçın ilini Azerbaycan Cumhuriyeti'ne geri verecektir. Dağlık Karabağ ile Ermenistan ile Şuşa kentini etkilemeden iletişimi sağlayacak olan Laçın Koridoru Rus barış gücü birliğinin kontrolü altında kalacaktır. Tarafların mutabakatıyla, sonraki üç yıl içinde, Laçın Koridoru boyunca yeni bir hareket rotası için bir inşaat planı belirlenecek ve bu, Dağlık Karabağ ve Ermenistan arasında, daha sonra bu rotayı korumak için Rus barış gücü birliğinin yeniden konuşlandırılmasıyla bir bağlantı sağlayacaktır. Azerbaycan Cumhuriyeti vatandaşların, araçların ve mallarının trafiği her iki yönde de Laçın Koridoru boyunca güvenliğini garanti edilmektedir.) bulunan Sotk Altın Madeni (Söyüdlü-Zod Altın Madeni-Azerbaycan’ın Kelbecer ili arazisindedir.) sahasının sınırlarını Ermeniler lehine ikiye bölerek (40°14′19″ 45°58′34″) değiştirmiştir.

Azerbaycan Ekoloji ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, Kelbecer ilçesindeki altının rezervi 112.5 tondur. Faaliyet gösteren Ağduzdağ ve Tuthun altın yatakları, rezervleri 13 tondan fazladır ve 27 yıl Ermenistan işgal rejimi tarafından yağmalanmıştır. Madende çıkarılan 1 ton filizin içerisinde minimum 0,8 gram altın bulunmakta. 2007 yılından 2020 yılına kadar madenin Kelbecer ilindeki kısmını Rus Geo Pro Mining şirketi işletmekte.

Ermenilerin Azerbaycan Söyüdlü-Zod Altın Madeni girişinde kurulan sözde Ermeni kontrol noktası

Barış Gücü birlikleri görev yaptıkları ülkelere giderken, birçok askeri donanım götürdüğü gibi farklı yardımcı askeri sınıftan personeli de yanlarında götürür. Ancak, Rusya, Azerbaycan’ın Hankendi ilindeki havaalanına bir de askeri hastane kurmaya başladı. 60 askeri doktor ve bir askeri hastane içeriğine bakıldığında acaba dedirtecek unsurları içinde barındırmaktadır. Rusya Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada hem Rus barış güçleri, hem de sivil halka tıbbi destek vereceği iddia edilen tıbbi birliklerinin Hankendi’ndeki havalimanına konuşlandırıldığı belirtildi.

Diğer yandan Rusya Acil Durumlar Bakanlığı’nın yardımıyla tadilatı yapılan Dağlık Karabağ’daki Asgeran bölgesinde bulunan OnikGrigoryan isimli 200 öğrencili ilköğretim okulu da eğitim öğretim yılına hazırlanıyor.

Rusya’nın Azerbaycan’daki (Karabağ’da) bu faaliyetleri devam ederken, Rusya’ya engel teşkil ettiğini düşündüğü yapıları da değiştirme girişimleri de başka bir taraftan yürümekte/yürütülmekte.

Atlantik/Avrupa destekli Paşinyan’ın gitmesi/gönderilmesi meselesi gündemde.

Rusya, yine bir Ermeni kökenli Rus devlet adamı Lavrov üzerinden, Ter Petrosyan ve Koçaryan ile temas kurmaya çalışıyor. Paşinyan’ın tam da bu dönemde Ermenistan eski İstihbarat Başkanını tutuklatması da tesadüf olmamalı.

Tüm gelişmeler ışığında baktığımızda Karabağ’da eski Karabağ’ın ve Azerbaycan’ın konumundan başka bir yapı inşa edildiğin görmek/anlamak zor olmasa gerek.

[i]http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/news/more.htm?id=12334805@egNews

[ii]Azerbaycan devletinin bu adla idari bir toprağı yoktur

[iii]Sözde Hocalı, Hankendi, Hocavend ve Ağdere illeri kastediliyor ki bu topraklar halâ Azerbaycan’a teslim edilmemiştir.

[iv]Azerbaycan devletinin bu adla idari bir toprağı yoktur. Rusya ısrarla Azerbaycan topraklarına (Suqovuşan ismi yerine Mardakert vb.) sözde Ermeni il isimlerini kullanmaktadır. http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/news/more.htm?id=12339423@egNews http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/news/more.htm?id=12339626@egNews

[v]http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/news/more.htm?id=12323907@egNews

[vi] Hastanede bugüne kadar, sözde Dağlık Karabağ'da yaşayan 157'si çocuk olmak üzere 1200'den fazla kişiyi tedavi etti.http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/news/more.htm?id=12334456@egNews

[vii]http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/infograf.htm;http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/news/more.htm?id=12334246@egNews;http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/news/more.htm?id=12333735@egNews;http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/news/more.htm?id=12333833@egNews;http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/news/more.htm?id=12333972@egNews

[viii]KEMALOĞLU, Muhammet, “Azerbaycan’da 10.000 Rus Askeri mi var?”,  21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, 31 Aralık 2020.

[ix]http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/news/more.htm?id=12339627@egNews

[x]http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/infograf.htm

[xi]http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/news/more.htm?id=12339627@egNews

[xii] http://mil.ru/russian_peacekeeping_forces/infograf.htm

[xiii]https://twitter.com/Sinan74843416/status/1330895022330351617/photo/1

[xiv] https://www.kommersant.ru/doc/4640957