Suriyeli Ermenilerin Ermenistan tarafından işgal edilen Azerbaycan'a ait Dağlık Karabağ'a yerleştirilmesi Erivan'da yoğun bir biçimde tartışılmaktadır. Erivan bölgesel hak iddialarına temel oluşturmak için işgal ettiği Azerbaycan topraklarında etnik temizliğe başlamış, bölgedeki Türklerin göç ettirebildiğini göçe zorlamıştır, kalanları da soykırıma varan uygulamalarla katletmiştir. Karabağ meselesinin temelinde yatan bu gerçekler uluslararası örgütlerce kabul edilse de Ermenistan'a karşı somut bir adım atılmamış, Ermenilerin işgalci durumuna göz yumulmuştur/yumulmaktadır. Bu bağlamda sorunun çözümsüzlüğünü güçlendirecek, bölgedeki dengeleri Erivan lehine çevirecek bir gelişme Suriyeli Ermenilerin Karabağ'a yerleştirilmesi olacaktır.

Suriyeli Ermeniler

Uzun süredir devam eden ateşkes girişimlerine rağmen Suriye'de yaşanan iç savaş giderek derinleşiyor. Savaşın ağır şartları değişik etnik ve mezhepsel gruplardan bir çok Suriye vatandaşını yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda bırakmaktadır. Suriye'de gerçekleşen göçün iki boyutu vardır. İç göç ve dış göç. Bir kısın Suriyeli Suriye içinde göç etmekte ve kendi mezhep veya etnik gruplarının yaşadıkları bölgelere göç etmektedirler. Bir grup Suriyeli ise Türkiye, Irak ve Lübnan gibi komşu ülkelere sığınmaktadır. Suriye'yi terk eden etnik gruplardan biri de Ermenilerdir. Ancak Ermeniler ne Suriye içinde yer değiştirmekte ne de komşu ülkelere sığınmaktadır. Ermeniler bir sorundan kaçarken bir başka soruna neden olacak şekilde işgal altındaki Dağlık Karabağ'a Ermeni hükümeti tarafından yerleştirileceklerdir.

Suriyeli Ermenilerin bir kısmı henüz kendilerine yönelik bir saldırı olmadığını, ancak ülkedeki suç oranlarının çok yüksek seviyede olduğunu yaşam şartlarının giderek ortadan kalktığını belirterek Ermenistan'a göç etmeyi kurtuluş yolu olarak gördüklerini vurgulamışlardır. Suriyeli Ermenilerin diğer bir kısmı ise; doğup büyüdüğü ülkeden uzaklaşmayı istemediklerini belirtmişlerdir. Bu konuda Ermeni basınında yer alan haberlere göre; Ermenistan'a dönmek istemeyen Suriye Ermenileri sosyal paylaşım sitesi Facebook'ta 'Siz Ermenistan'ınızla uğraşın biz sorunlarımızı Suriye'de çözeriz' yönünde açıklamalarda bulunmuşlardır.[1]

Suriye'deki Ermenilerin çoğu Hıristiyan ve Esad yanlısıdır. İslamcı muhalif grupların iktidarı ele geçirmesini kendileri için büyük bir tehlike olarak görmektedirler. Yaşadıkları toprakları terk etmek zorunda kalan Suriyeli Ermenilerin zenginleri batı ülkelerine göç etmek isteyeceği belirtilmektedir. Orta sınıftakiler ve fakir Ermenilerin tercihi ise Ermenistan olmuştur/olacaktır. Bu bağlamda Ermenistan kamuoyunda Halep-Erivan ve Beyrut-Erivan uçak seferlerinin Eylül ayına kadar dolu olduğu iddiaları yer almaktadır. Ulaşılan rakamlara göre 2012 yılı içinde yaklaşık 2.600 civarında Suriyeli Ermeninin Ermenistan'a sığınma talebinde bulunduğu belirtilmiştir.[2]

Ermenistan'ın Tavrı

Ermeni basınında son günlerde tartışılan konuların başında Suriyeli Ermeniler gelmektedir. Bu konuda Erivan'da tartışmalar devam etmektedir. Uzmanlara göre Erivan'ın içinde bulunduğu ekonomik şartlara bakılarak göçmenler için çok fazla bir şey beklemenin hatalı olacağı, uluslararası örgütlerin devreye girmesi ve göçmenler için çözüm üretilmesinin kaçınılmaz olduğu savunulmaktadır.[3] Ayrıca Suriyeli Ermenilerin Karabağ'a yerleştirilmesi fikri güçlü bir destek bulmuştur. Uzmanlar; Suriyeli Ermenilerin ekonomik durumları çok kötü olmadığını, Karabağ'a yerleştirilmeleri durumunda ekonomik bir hareketlenmeyi beraberinde getireceklerine, bu vesileyle Karabağ'ın kalkınabileceğini iddia etmektedirler.[4]

Ermenistan hükümeti bu konuda araştırma yapmak için Çalışma ve Sosyal Meseleler Bakanı Artem Asatryan'a yetki vermiştir.[5] Bunun yanında Ermenistan Emniyet Teşkilatı, Bakanlar Kurulu'na ''Ermeni asıllı farklı ülkelerdeki insanların Ermenistan'a girmek için diplomatik temsilciliklere başvurmadan, sınır kapılarında vize alabilmeleri'' doğrultusunda bir öneri sunmuştur.[6] Bu girişimle Suriyeli Ermenilerin Ermenistan'a girişini kolaylaştırmak amaçlanmıştır.

Azerbaycan'ın Yaklaşımı

Azerbaycan basınında bu sıcak gelişmelerle ilgili henüz çok fazla habere yer verilmemiştir. Bazı haber kaynaklarında rastlanılan haberlere göre Suriyeli Ermenilerin Karabağ'a taşınmasında İran topraklarının kullanıldığı iddialarına yer verilmiştir. Aynı zamanda Ermeni yönetiminin Karabağ'a yerleştirilen Ermenilere kolaylıklar sağladığı da iddia edilmiştir. Azerbaycan'ın muhalif gazetesi Müsavat'ta Azerbaycan yönetiminin bu konuda acil ve ciddi çalışmalar yapması gerektiği savunulmaktadır.[7]

Sonuç

İşgal altındaki Azerbaycan topraklarında Ermeni nüfusunun yapay bir şekilde artırılması büyük bir tehlike olarak görülmelidir. 1975 yılında Lübnan'da savaş olurken Moskova'nın rızası ile binlerce Ermeni ailesinin Ermenistan ve Karabağ'a göç ettirildiği unutulmamalıdır. Azerbaycan bu çabaların önlenmesi için ciddi çalışmalar yapmalı ve uluslararası kuruluşların dikkatini bu konuya yöneltmelidir.[8]

Suriye'den kaçan Ermenilerin Dağlık Karabağ'a yerleştirilmesi Azerbaycan'ın Karabağ konusundaki endişelerini artıracaktır. Çünkü Suriye Ermenilerinin Karabağ'a aktarılması bölgenin demografik yapısını Erivan lehine değiştirecektir. Bu durum Ermenilerin, Karabağ'daki Ermeni nüfusunun Türklerden fazla olduğu tezini güçlendirecek ve gelecekte Erivan'ın bölgeye yönelik hak iddialarına temel oluşturacaktır. Ancak çatışma ve savaştan kaçan Suriyeli Ermenilerin yeniden savaş ihtimali olan, işgal edilmiş topraklarda uzun süre kalıp kalmayacağını zaman gösterecektir.

* Ahmet Turan Esen, 21.Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, Güney Kafkasya-Pakistan-İran Araştırmaları Merkezi, Araştırmacısı.

[1] ''Suriyeli kentli Ermenilerin Ermenistan'ın köylerine yerleşmeye mutabık olmaları zor'', http://news.am/tur/news/114459.html, erişim: 23.07.2012.

[2] ''Suriyeli Ermeniler Erivan'a Göç Ediyor'', http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2012/07/120712_syria_armenians.shtml, erişim:23.07.2012.

[3] ''6 Suriye'li Ermeni aile Ermenistan'a iltica başvurusunda bulundu'', http://news.am/tur/news/113989.html, erişim:24.07.2012.

[4] ''Suriyeli mülteci Ermeniler Dağlık Karabağ'a taşınabilirler'', http://news.am/tur/news/113998.html, erişim:24.07.2012.

[5] ''Hükümet kapalı oturumunda Suriye Ermenilerine ilişkin sorunu değerlendirdi'', http://news.am/tur/news/113982.html, erişim:24.07.2012.

[6] ''Hükümet Ermeni asıllı olanların Ermenistan'a girişini kolaylaştıracak'', http://news.am/tur/news/114800.html, erişim:25.07.2012.

[7] ''Esad'ın Ermeni Savaşçılarını Karabağ'a Yerleştirme Planları'', http://www.musavat.com/new/G%C3%BCnd%C9%99m/128354-%C6%8FS%C6%8FD%C4%B0N_ERM%C6%8FN%C4%B0_MUZDLULARINI_QARABA%C4%9EDA_YERL%C6%8F%C5%9ED%C4%B0RM%C6%8FK_PLANLARI ,erişim: 23.07.2102.

[8] ''Ermenilerin Azerbaycan topraklarına göçü başlıyor'', http://www.sia.az/index.php?action=static_detail&static_id=305979, erişim:25.07.2012.