Mahkeme daha önce 'yargıyı aşağılamak' suçundan 26 Nisan tarihinde aldığı kararla Gilani'nin milletvekilliği düşmüştü. Yusuf Rıza Gilani'nin başbakanlıktan düşürülmesine hükmeden yargı kararı, uzun zamandır siyasi çalkantılar yaşanan Pakistan'ı yeni bir krize sürükleyebilir. Pakistan'da ordu ve hükümet arasında yaşanan siyasi kriz, 2008'den bu yana devam etmekte olan siyasi gücü paylaşma mücadelesinin sonucu olarak karşımıza çıkmaktaydı. Başbakan Gilani Hükümeti, siyasi iktidarını korumak için kendisine yönelik darbe teşebbüsünde bulunduğu iddia edilen isimleri etkisiz hale getirmeye çalıştı ancak Pakistan Ordusu'nun, siyasetteki yarım yüzyıllık etkinliği karşısında Yusuf Gilani'nin siyasi kariyeri sona erdi.
Asker-Sivil Krizinde Nihai Hedef: Zerdai
Pakistan Başbakanı Gilani'nin görevden alınması neden olan gerilim ise görünürde Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari hakkındaki yolsuzluk dosyalarının yeniden açılmasını öngören yargı sürecine itaatsizlik ettiği suçlamaları üzerine gelişti. Cumhurbaşkanı Zerdari hakkındaki yolsuzluk söylentileri ise 1990'lı yıllarda Pakistan eski başbakanı olan eşi Benazir Butto ile gümrük denetleme anlaşmaları karşılığında aldığı toplam 12 milyon Dolar rüşveti İsviçre'deki banka hesaplarında akladığı iddialarına dayanmaktadır.[1] Ancak, birçok uzman Gilani'yi hedef alan yargı kararını ordu ile hükümet arasında yaşanan krize bağlıyor.[2] Bu yönüyle Pakistan'da hükümet ile ordu arasında uzun süredir devam etmekte olan siyasi gerilim, yargının yürütme üzerine kurduğu baskı ile farklı bir boyut kazanmıştır.
2009'da Pakistan'daki bir takım muhalif grupların baskısı ile özellikle Asıf Ali Zerdari'ye yöneltilen suçlamalar yeniden gündeme gelmeye başlayınca Pakistan Yüksek Mahkemesi, Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari hakkındaki yolsuzluk iddialarını yeniden incelemek için Başbakan Gilani'den İsviçre makamlarına talepte bulunmasını istemişti. Ancak, Gilani, Yüksek Mahkemenin bu talebini Cumhurbaşkanı Zerdari'nin dokunulmazlığı bulunduğu gerekçesiyle reddetmişti. Yüksek Mahkeme,Başbakan Gilani'nin bu tavrını yargıya hakaret olarak değerlendirmiş ve mahkeme kararına muhalefet etmek suçunda 26 Nisan 2012'de Gilani'nin milletvekilliğini düşürmüştü. Yüksek mahkeme son olarak 19 Haziran 2012 tarihli karar ile de Gilani'yi başbakanlıktan azletmiştir.[3] Aslında mahkeme kararının Başbakan Gilani'yi hedef almaktan çok, orta vadede Cumhurbaşkanı Zerdari'yi hedef aldığını söylemek daha gerçekçi olacaktır. Dolayısıyla Gilani'nin görevden alınması, Pakistan için yeni bir krizin sadece ilk somut adımı niteliğini taşımaktadır. Bu bağlamda Ali Zerdari, cumhurbaşkanlığı makamından düşürülmeden Pakistan Meclisi'nin belirlediği yeni başbakanın da Pakistan'ı bu siyasi belirsizlikten kurtarması pek de mümkün görülmemektedir. Yani, Zerdari görevinden çekilene kadar ordu ile hükümet arasındaki gerilim farkı şekillerde devam edecektir.
Pakistan'ın Yeni Başbakanı: Reza Pervez Aşraf
Pakistan Gilani'nin düşürülmesinin ardından yeni bir başbakan arayışına girmiştir. Yüksek Yargı, Başbakan adayının Pakistan Parlamentosu'nun seçtiği ortak bir isim olması gerektiğini, Pakistan Halk Partisi'nin meclisteki çoğunluğunu kullanarak sadece kendilerinin arzu ettikleri bir Başbakan adayı çıkarmaması gerektiğini ifade etmiştir. Eğer bir Başbakan adayı uzlaşarak çıkartılamazsa, oluşturulacak bir başında Yüksek Yargı Hâkimi İftihar Muhammed Chaudhry'nin bulunacağı Seçim Komitesi'nin Başbakan seçimini yapacağı yönünde bir açıklama yapılmıştır.[4]
Bu açıklamaya rağmen, Cumhurbaşkanı Zerdari'nin Başbakanlık için ilk gösterdiği aday Tekstil Bakanı Makhdum Şahabeddin olmuştur. Ancak Şahabuddin hakkında Pakistan yargısı tabiri caizse jet hızında bir karar çıkartılmıştır. Şahabuddin'in Sağlık Bakanı olduğu dönemde başlatılan bir uyuşturucu operasyonunda isminin geçmesinden dolayı Yüksek Yargı kendisi hakkında tutuklama emri çıkartmıştır. Başbakan adayı, Pakistan'a efedrin isimli bir amfetaminin sokulmasıyla alakalı olduğu iddia edilmiştir. [5]
Her ne kadar Yüksek Yargı'nın bu kararının Şahabuddin'in Başbakanlık adaylığını resmi olarak etkileyip etkilemeyeceği belli olmasa da, PHP'nin ikinci adayı Reza Pervez Aşraf olarak gösterilmiştir. Reza Pervez Aşraf, Şahabuddin'in Başbakanlık adaylığını kabul etmemesi ihtimali göz önünde bulundurularak zaten ikinci aday olarak işaret edilmiştir. Raza Pervez Aşraf, 23 Ağustos'ta 336 sandalyeli Pakistan Parlamentosunda yapılan oylamada 211 oy alarak ülkenin yeni Başbakanı olmuştur.[6]
Koalisyon partilerinin de desteğini alarak Başbakan olan Aşraf, ülkenin enerji sorununun üstüne gideceği ilk sorun olduğunu belirtmiştir. Aşraf'ın seçilmesinin ardından Pakistan'da sıkıntıların durulacağını öngörmek doğru olmayacaktır. Gilani'nin gidişinin ardından Pakistan'da erken seçim tartışmaları gündeme gelmiştir. Bir erken seçim durumunda seçim tarihinden üç ay öncesinde idareyi siyaseten tarafsız bir hükümet devralmalıdır. Eğer, Pakistan'da sıkıntılar devam ederse ve yılsonu gelmeden bir erken seçim yapılırsa, yeni hükümet yaz sonunu göremeyebilir.
Pakistan'daki siyasi krizin Cumhurbaşkanı'na sıçrayacağına yönelik ilk gelişmeler Başbakan seçiminin ardından gerçekleşmiştir. Pakistan Cumhurbaşkanı Zerdari'nin dokunulmazlığına karşı ve kendisinin iki pozisyonu aynı anda elinde tutmasına karşı (Cumhurbaşkanlığı ve PHP Eş-başkanlığı) Avukat Mahmut Aktar Nakvi itirazda bulunmuştur. Nakvi itirazını Anayasa'nın 43'üncü maddesine dayandırmıştır ve Pakistan Cumhurbaşkanı'nın birden fazla görevi olamayacağını ifade etmiştir.[7]
Lahor Yüksek Mahkemesi, 12 Mayıs 2012'de Zerdari'ye Parti başkanlığını bırakması yönünde telkinde bulunmuş ve Cumhurbaşkanlığı pozisyonunun siyasi amaçlar doğrultusunda kullanılmaması gerektiğini ifade etmiştir. Yüksek Mahkeme'ye göre Pakistan Cumhurbaşkanı Anayasa'nın 248'inci maddesi uyarınca dokunulmazlığa sahiptir ancak Cumhurbaşkanı'nın siyasete karışması bu dokunulmazlıktan ayrı tutulmalı ve Cumhurbaşkanı verdiği siyasi kararlar nedeniyle dokunulmaz olmamalıdır. Yargı 25 Haziran'da PHP'ye karşı bir karar daha açıklamış ve Senatör Zahid İkbal'in senatörlüğü Hollanda vatandaşı olduğu gerekçesiyle düşürülmüştür.[8]
ABD bu gelişmelerin ardından Pakistan'da Kasım ayında düzenlenen ve 24 askerin ölümüyle neticelenen operasyonu için özür dilemeyeceğini bildirmiştir. Bunun için gerekçe olarak İslamabat'ın terörle savaşta ABD'ye vermesi beklenen desteği vermemesi olarak gösterilmiştir. Pakistan NATO ikmal yollarının açılmasını ABD'nin özür dilemesi şartına bağlasa da, ABD'nin özür dilemeyeceğini açıklaması Pakistan'ın yeni hükümetinin izni olmadan kendi operasyonlarını devam ettireceğinin ve Afganistan'daki askeri mühimmatını ve araçlarını da bölge ülkelerine satacağının kesinleşmesi olarak yorumlanabilir. Buna ek olarak ABD Pakistan'ın Afganistan sınırında yeni operasyonlar düzenlemeye devam edeceğini de açıklamıştır.
Sonuç
Başbakanlık görevini devralan Raza Pervez Aşraf'ın önündeki en büyük sorunu yine ABD ile geliştirecekleri siyasi diyalogun şekli belirleyecektir. Zira Pakistan Ordusu, mevcut hükümetin ABD ile geliştirdiği siyasi diyalogu Pakistan'ın egemenlik haklarının ihlali olarak değerlendirmiştir. 2009 yılının Ekim ayında hükümete ilk muhtırasını veren ordu, daha sonra Amerikan insansız uçaklarınca yapılan saldırıları, bir CIA ajanının Lahor'da iki Pakistanlıyı öldürmesinden sonra serbest bırakılmasını ve en son Usame Bin Ladin'in hükümetten habersiz Amerikan operasyonuyla öldürülmesi olaylarında Gilani yönetimini sert dille eleştirmişti.[9]
Yusuf Gilani'nin siyasi kariyerinin bitmesine neden olan bir başka ilginç detay ise Gilani'nin, Savunma Bakanı emekli General Naim Halid Lodhi'yi görevden almasının getirdiği hükümet-ordu krizi olarak değerlendirmek mümkündür. Pakistan Ordusu, Savunma Bakanı General Naim Halid Lodhi'nin görevden alınmasına sert tepki göstermişti. Ordu Basın Bilgilendirme Merkezi'nden yapılan açıklamada, Lodhi'nin sözkonusu gerekçelerle görevden alınmasının ciddi sonuçlar doğuracağı ve potansiyel gelişmelere yol açacağı uyarısında bulunmuştu. Bu bakımdan Gilani'nin düşürülmesi de Cumhurbaşkanı Zerdari için dolaylı bir uyarı olarak değerlendirilebilir.
Uzun süreli bir siyasi istikrarsızlık, akıllara darbe ihtimalini getirebilir. Taliban yanlısı bir darbenin yakın dönem içinde olmayacağı öngörülebilir. 2014'te ABD'nin Afganistan'dan çekilmesinin ardından muhtemelen Afganistan'ın Pakistan sınırını eline geçirecek olan Taliban, stratejik derinlik kazanmasının ardından Pakistan'da kendi lehine bir güç değişimine gidecek hareketler yapabilir. Fakat bu tarihten önce Taliban'ın Pakistan'da etkinlik kurmak istemesi gerçekçi ve başarılabilir görünmemektedir.
[1] "Pakistan'da yeni Başbakan konuşuluyor", Dünya Bülteni, 20.06.2012, http://www.dunyabulteni.net/?aType=haber&ArticleID=214873
[2] Fazıl Ahmed BURGET, "Pakistan'da Hükümet – Yargı Krizi Gilani Hükümetinin Sonu", Türksam, 20.06.2012,http://www.turksam.org/tr/a2688.html
[3] "Mahkeme, Gilani'nin başbakanlığını düşürdü", Sabah, 20.06.2012, http://www.sabah.com.tr/Dunya/2012/06/20/mahkeme-gilaninin-basbakanligini-dusurdu
[4] "Pakistani parliament to convene Friday to elect new prime minister", CNN, http://www.wcvb.com/news/national/Pakistani-parliament-to-convene-Friday-to-elect-new-prime-minister/-/9848944/15171244/-/wt0i4v/-/index.html
[5] "Arrest warrant issued against Makhdoom Shahabuddin in ephedrine case", The Nation, 21.06.2012, http://www.nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/islamabad/21-Jun-2012/arrest-warrant-issued-against-makhdoom-shahabuddin-in-ephedrine-case
[6] "Pakistan's new prime minister is Raja Pervaiz Ashraf", The Guardian, 22.06.2012, http://www.guardian.co.uk/world/2012/jun/22/pakistan-elects-prime-minister-ashraf
[7] Rana Takvi, "Dual-offices case: LHC puts President Zardari on notice", The Express Tribune, http://tribune.com.pk/story/398024/dual-offices-case-lhc-puts-president-zardari-on-notice/
[8] Farruqh Shabbir, "Lahore High Court issues contempt notice to Zardari's office", AAJ News, http://www.aaj.tv/2012/06/zardari-issued-notice-for-contempt-by-lahore-high-court/
[9] Pakistan'da hükümet ile ordu arasında yeni kriz, Akşam, 12 Ocak 2012, Çevrimiçi:http://www.aksam.com.tr/savunma-bakani-lodhi-gorevden-alindi--91799h.html
