İran’ın Türk Kökenli Milletvekilleri Fraksiyonu, Ekim 2016’da İran Parlamentosu’nda kurulmuştur. Tamamı Türk kökenli milletvekillerinden oluşan grubun üyeleri ağırlıklı olarak Güney Azerbaycan’ın Doğu-Batı Azerbaycan Vilayetleri, Zencan, Kazvin ve Hamadan vilayetlerinden oluşmakla birlikte Tahran, Kum gibi kentlerden de fraksiyona giren vekiller bulunmaktadır. Fraksiyonun üyelerinin sadece Güney Azerbaycan vilayetlerini temsil eden milletvekillerinden oluşmaması ayrıca Tahran, Kum, İsfahan gibi İran’ın Fars bölgelerinden seçilen vekillerin de yer alması mezkur grubun tüm İran Türklerini temsili açısından büyük önem taşımaktadır. Yaklaşık olarak 12 milyon nüfusa sahip olan başkent Tahran’da en az 3-4 milyon, 2 milyon nüfusu olan dini kent Kum’un ise hemen hemen yarısının Türklerden oluştuğu düşünüldüğünde bu gelişme büyük önem taşımaktadır.

Fraksiyonun yapısında yer alan Türk kökenli milletvekillerine baktığımızda mutlak çoğunluk İran’daki Hatemi dönemi ile başlayan Reformistlerden oluşmasıdır.[1] İran Anayasası’nın 164. maddesine göre, İran Parlamentosu toplam 270 milletvekilinden oluşmaktadır. Fakat her on yılda siyasi, coğrafik ve sosyo-ekonomik koşullar dikkate alınarak on milletvekili artabilir. Ancak bu sayısı 20 milletvekilini geçmemelidir. 2015 İran Parlamento seçimlerini göz önüne aldığımızda hâlihazırda İran Parlamentosu 285 milletvekilinden oluşmaktadır.[2] Toplam 100 milletvekilinden oluşan söz konusu grubun kurulması İran Türkleri için büyük bir siyasi zafer olarak değerlendirilmektedir. İran meclisinin yaklaşık olarak üçte birine denk gelen Türk kökenli milletvekillerinin oluşturacağı böylesi bir grup İran meclisinde nicelik bakımından büyük önem taşıyacak ve tüm dengeleri alt üst edecektir.

Bu oluşumun resmen faaliyete geçtiğini açıklayan fraksiyonun sözcüsü Tebriz milletvekili Zehra Saii amaçlarını şu şekilde özetlemiştir: “İran coğrafyasında Türklerin geniş bir alana yayılmasını göz önünde bulundurduğumuzda, bu bölgelerdeki sorunların çözümlenmesinde, Türk kökenli milletvekillerinin önemli rolü inkar edilemez. Bu doğrultuda milletvekillerinin ortak hareket edilmesi için ve Türklerin bulunduğu bölgelerde koordinasyonu sağlama amacıyla bu Fraksiyonun kurulmasına karar verilmiştir. Diğer taraftan Fraksiyona üye milletvekilleri İran Parlamentosu’nda çeşitli komisyonlarda aktif olarak rol almaktadır. Bu nedenle oluşumun Türk kökenli bölge halkının sorunlarının çözülmesinde etkili olacağı kanısındayız.” Saii, İSNA muhabirine verdiği bir röportajda ise, İran Parlamentosu Başkanı Birinci Başkanvekili Mesut Pezeşkiyan’ın Fraksiyonun başkanı olarak seçildiğini açıklamıştır.[3]Güney Azerbaycan Türkleri’nin milli kimliğinin tanınması açısından oldukça cesur girişimlerde bulunan Pezeşkiyan, Mart 2015’te İran Parlamentosu’nda yaptığı bir konuşmada şu ifadeleri kullanmıştır: “Tanrı beni Türk olarak yaratmıştır ve ben de bu durumdan dolayı ona minnettarım. Hiç kimsenin Türk halkının diline ve kültürüne hakaret etme hakkı yoktur. İran Türkleri ve diğer etnik gruplar Anayasa’nın 15. maddesine esasen kendi dillerinde okullarda eğitim hakkına sahip olmalıdırlar.”[4] Söz konusu röportajda fraksiyonun örgütsel yapısı hakkında da bilgi veren Saii’ye göre; İran’ın Türk bölgelerinden seçilen 100 kişilik bu milletvekili grubunun 25 kişiden oluşan bir Merkez Yönetim Kurulu bulunmaktadır.  Urumiye Milletvekili Nader Gazipur ve Erdebil Milletvekili Reza Kerimi fraksiyonun başkanvekilleri ve Merend, Julfa milletvekili Muhammed Hasannejad ve Tebriz milletvekili Şahabettin Bimegdar da Genel Sekreter olarak seçilmiştir.[5]

Fraksiyon Başkanı Pezeşkiyan kadar etkili bir diğer isim de fraksiyonun başkanvekili olarak seçilen Urumiye Milletvekili Nader Gazipur’dur. Gazipur sadece Güney Azerbaycan Türkleri açısından değil İran siyaseti açısından da önemli bir figürdür. 1980’de başlayan ve sekiz yıl devam eden İran-Irak savaşında gösterdiği başarı Gazipur’un İran’da dikkate alınan bir siyasetçi olmasını sağlamıştır. Gönüllü olarak katıldığı İran-Irak Savaşı’nda topçu birliklerinin komutanlığına kadar yükselen Gazipur, dini Lider Hameney’e de yakın bir isimdir. 2015 yılında gerçekleşen İran Meclis seçimlerini birinci sıradan en yüksek oyla kazanan Gazipur, Urumiye halkına teşekkür konuşmasında şu sözleri ifade etmiştir: “İran-Irak savaşında Irak topraklarına girmek için 12 kişi gönüllü istedim, bana 22 kişi geldi. Ben onlar arasından sadece 12 Azerbaycan Türkünü seçtim. Irak’ın Basra Kentine giden Basr-ol Amara yolunda Irak ordusuyla çatışmaya girdik ve 600 Iraklı askeri esir aldık. Parlamento mert insanların yerdir. Parlamento çoluk-çocuk, tilki ve çakalların yeri değildir.”[6] Gazipur, İran Parlamentosundaki bir konuşmasında sinirlenerek konuşmasına Türkçe olarak devam etmiştir. Fakat resmi dil Farsça’dır. İtirazlara cevaben, “Ben Hz. Süleyman değilim ki her dilde konuşayım”[7] demiştir.

İran Türkleri açısından bir devrim olarak değerlendirilebilecek bu gelişme bazı İranlı siyasetçilerin tepkisine neden olmuştur. İran Parlamentosu’nun Başkanlık Divanı Sözcüsü Behruz Nimeti, Türk Kökenli Milletvekilleri Fraksiyonu’nu tarihi bir hata olarak değerlendirerek, İran’daki etnik tartışmaların parlamentoya taşınacağı kanaatinde olduğunu ifade etmiştir. Nimeti konuyla ilgili yapmış olduğu bir açıklamada şunları ifade etmiştir: “Bu oluşum kuruluş amacından sapmıştır. Fraksiyonun kuruluş amacı sadece Türk bölgelerinden gelen milletvekilleri arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamaktı. Yoksa Türk etnik milliyetçiliği meselesini İran Parlamentosuna taşımak değildi.” Nimeti başka bir konuşmasında ise eleştirilerini daha sert bir tonda dile getirmiştir: “Bu dönemde İran’ın etnik azınlıklar meselesinin hassasiyetini göz önünde bulundurduğumuzda bu oluşum, olmaması gereken bir yanlışlık ve gerçekleşmemesi gereken bir olay oldu.”[8]

Bu fraksiyonun kuruluşundan hemen sonra Aralık 2016’da Cumhurbaşkanı Ruhani hükümetine mensup Ulaştırma Bakanı Ahundi hakkında gensoru önerisinde bulunulması ilk başarılı adım olarak kabul edilmektedir. Ayrıca Güney Azerbaycan’ın okullarında Türk dilinde eğitim bu oluşumun diğer bir başarısıdır. Fraksiyonun iç tüzüğüne göre, bu fraksiyonun esas hedefi, sosyal adaleti gerçekleştirme amacıyla Türk kökenli milletvekillerinin nüfuz ve potansiyelinden yararlanarak İran’ın Türk kökenli bölgeleri arasında işbirliği sağlayarak sorunları çözmektir.