Küçüktür dünya…

Bu küçük dünyada sadece bir, iki, beş, on, yüz ve de belki de sadece bin kişinin bildiği, bildiğini icra ettiği işlemler vardır.

Yine sadece bu kadar az insanın ömrünü sürdüğü küçük yerler vardır. Tarihin yaratılışından bugüne yine sadece bu kadar insanın yaşamında iz bırakmış ve unutulmuş veya yine bu kadar insan ile yaşamaya devam eden yerler. Görmeniz için1/25.000’lik haritalar veya bir izci, rehber lazımdır belki de…

Patikalar götürür siz oraya

Varmak, kavuşmak istersiniz…

Kaçırırsanız, ulaşamazsınız…

Kaçırırsanız, bekleyenleriniz hasret kalır size…

Kaçırırsanız hayatınız tehlikeye girer belki de…

Küçüktür dünya…

Size küçüktür…

Ama yaşayan için bir cihan kadar büyüktür, o küçük sanılan yerler.

Kocamandır..

Eşi benzeri olmayacak kadar güzeldir…

Yabandır, kuraktır, yeşildir, dağlıktır, ovalıktır, sulaktır, taşlıktır….

Ama sıcaktır o yerler…

O küçük sanılan ama sizin için alemleri barından o küçük yerler, nefes alışınız, soluklanışınız, doyuşunuzdur. Koşup, oynayışınız, hoplayıp zıplayışınızdır. Sancılı doğumlarınız ve ıstıraplı bekleyişlerinizdir. Toyunuz, mateminizdir.

Gidilmese de gelinmese de sizin olanınızdır.

Uğrunda can verip canlar aldığınızdır.

Bugün istisnasız kime sorsak bilemeyeceği, hatta ömründe bir defa dahi göremeyeceği milyonlarca toprak parçası vardır. Belki demeyeceğim, sadece orada yaşayanların her şeyi olup da diğer milyonların umurunda olmayan o kadar toprak vardır ki…

Denemesi kolay…

Lütfen açın herhangi bir haritayı veya uydu görüntüsünü ve rastgele bir yeri büyüterek incelemeye başlayın. Ancak haritanın ya da teknolojinin imkanı ile bazı yerleşim yerlerini görebilirsiniz, o kadar…

Sizlerin sadece gözünüzle ve bir uğraş vererek görmeye çalıştığınız ve haritayı kapattığınızda oradaki hayatı da kapattığınız yerler orada yaşayanlar için tüm duyguları ile yaşamaya devam eder.

Yuxarı Əskipara

Xeyrimli

Baganis Ayrim

Qızıl Hacılı

Kərki

Kaçımız, kaç binlerimiz, kaç milyonlarımız, kaç milyarlarımız yukarıdaki isimlerin ne olduğunu bilir.

Hangi manaya geldiğini…

Sokakta sorsalar en akla ziyan cevaplar bile duyarsınız bu kelimelerin anlamları karşılığında. Yemek ismi diyen de alet edevat ismi diyen de, para pul diyen de duyarsınız…

Bugün..

Kefe, Suğdak, Kili, Modon, Maraga, Merend, Zencan, Ambarlık-Hambarlık, Aşağı Übrü Eren, Balabanlar, Celepler dersem kim bilir buraları?

Ustrumca, Karaferye, Yenice-i Vardar…

Altınköprü, Kızkapa, Dit Beşparmak…

Mamalı Uşağı, Ömer Uşağı, Sarı Uşağı…

Hanya, İstanköy…

Abaysmail, Akkobek, Caferberdi desem…

İnanın çoğumuzun zihninde hiçbir şey çağrıştırmaz.

“Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli” diye binlerce canın verildiği bu yerler , bu isimler artık çok uzaklarda…

O yerler, o küçük dünyada sizden ve bizden her geçen gün biraz daha uzaklaşmakta…

Kayıp, düşün göktaşları gibi sadece bir biz bırakmakta.

Yukarı Eskipara, Heyrimli, Baganis Ayrım, Kızıl Hacılı, Kerki…

İsimlerini yazmak kolay….

En fazla birkaç saniyenizi alır…

Peki gerçekten “Yukarı Eskipara, Aşağı Eskipara,Barhudarlı, Heyrimli, Baganis Ayrım, Sofulu, Kızıl Hacılı, Kerki” bu kadar kolay yazılacak kadar basit bir mevzuu mu?

“Yukarı Eskipara, Heyrimli, Baganis Ayrım, Kızıl Hacılı, Kerki”nin taşıdığı bir kıymet var mı

Unutursak bir anlamı olmaz... Konumuza dönersek:

Eğer hatırlarsak hiçbir şey yerlerini dolduramaz…

1813-1828 yıllarına kadar Azerbaycan arazisi tahminen 410 bin km² idi. 1918’de Rusya’nın baskısıyla İrevan Hanlığı (9 bin km²), Ermenilere verildi. Derbend Hanlığı (7 bin km²),  Rusya’ya verildi. 1918-1920’de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin arazisi 114 bin km²ydi. Sovyetler, 1920’de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’ni işgal etikten sonra,  Zengezur, Göyçe, Şerur, Dereleyez, Dilican ve kısmen Borçalı-tahminen 27,4 bin km² alanı Azerbaycan’ın elinden aldı. 1920-1991 yılları arasında Azerbaycan arazisi 86,6 bin km² idi.

1988-1994 yılları arasında da Ermeniler;

Şuşa, Hankendi, Hocalı, Askeran, Hocavend, Ağdere, Laçın, Ağdam, Cebrayıl, Füzuli, Gubadlı, Zengilan illeri işgal edildi.

Ermenistan’ın Azerbaycan’a karşı temelsiz arazi iddiaları yalnızca Karabağ’la sınırlı değildir. Karabağ savaşları zamanın Ermenistan Azerbaycan’lasınır olan, bütün bölgelere saldırmıştı.1988-1992’de Azerbaycan’ın Karabağ bölgesi (4,4 bin km² arazi) Ermenistan tarafından tamamen işgal edildi. İşgal edilen Azerbaycan toprakları,

Ocak 1990’daKerki (Sederek)

23/24 Mart 1990’da Bağanis Ayrım (Kazak)

8 Mart 1990’da Heyrimli (Kazak)

27 Nisan 1992’de Barhudarlı, Sofulu (Kazak)

8 Haziran 1992’de Yukarı Eskipara (Kazak)

11 Haziran 1992,Kızıl Hacılı (Kazak)

14 Haziran 11992’deise Aşağı Eskipara köyleriidi.

Bugün 699 km² arazisi olan Kazak ilinin tahminen %8’i işgal altındadır.

Ermeniler, Azerbaycan topraklarını işgalle yetinmeyip bu işgaller sırasında Kazakilinin Bağanıs-Ayrım, Yuxarı Eskipara, Aşağı Eskipara, Heyrımlı, Kızıl Hacılı, Sofulu, Barhudarlı köylerini de dağıttılar. İşgal edilen bu arazilerden 7500 kişi zorunlu göçe tabi tutuldu.

Ancak hiçbir toplantı ve kararda bu Azerbaycan toprakları hiç gündeme getirilmedi ve de getirilmek istenmiyor.

Putin, 18 Aralık 2020’deki Yıl sonu Ulusa Sesleniş konuşmasında kendisine sorulan souya verdiği cevap bu konudaki haklılığımızı bir kez daha ortaya koymaktadır:

“TASS Haber Ajansı’nın sorusu:

-Соответственно, у меня к Вам по этому пункту вопрос такой: Вы как соавтор этого трёхстороннего документа могли бы пояснить, вот в этом пункте Вы, Алиев и Пашинян что имели в виду? (Bu konuda (Karabağ konusu), ki, Karabağ Beyannamesisini hazırlayan olarak, Azerbaycan ve Ermenistan’a ne demek istediniz?

-Putin, “В.Путин: Вы наговорили, конечно, здесь можно до утра вести дискуссию на этот счёт. Позиция России всегда заключалась в том, что мы должны без всякого кровопролития прийти к договорённостям. Так была выстроена наша позиция и в Минской группе, где сопредседателями являются Россия, США и Франция. Мы всегда на протяжении многих лет – сейчас повторю нашу позицию – исходили из того, что Азербайджану должны быть возвращены семь удерживаемых районов вокруг Нагорного Карабаха. Сам статус Нагорного Карабаха должен остаться неизменным, то есть должен быть передан на будущее. Должен быть зафиксирован статус-кво в Нагорном Карабахе, но при обязательном создании возможности общения между Нагорным Карабахом и Арменией, для чего предполагалось создать так называемый Лачинский коридор, то есть это коридор связи между Арменией и Нагорным Карабахом. Почему Лачинский? Потому что район, по которому проходит этот коридор, проходит эта дорога, так и называется – Лачинский район. Собственно, здесь ничего сложного нет. (Vladimir Putin: Tabii ki, burada bu konuda bir tartışma yapmak için sabaha kadar konuşabilirsiniz. Rusya'nın konumu her zaman herhangi bir kan dökülmeden anlaşmaya varmamız gerektiğiydi. Rusya, ABD ve Fransa'nın Eş başkanları olduğu Minsk Grubu'ndaki konumumuz böyle inşa edildi. Biz her zaman, uzun yıllar boyunca – şimdi konumumuzu tekrarlayacağım – Dağlık Karabağ'ın (Hankendi, Hocalı, Hocavend, Ağdere kastediliyor ve burada şuan Rus Barış gücü konuşlanmış durumda ve 20 Aralık itibariyle 42.051 ermeni bu illere getirilmiş durumda ) etrafında yer alan yedi bölgenin (Şuşa, Laçın, Ağdam, Cebrayıl, Füzuli, Gubadlı, Zengilan) Azerbaycan'a iade edilmesi gerektiği gerçeğinden yola çıktık. Dağlık Karabağ'ın durumu değişmeden kalmalı, yani geleceğe aktarılmalıdır. Dağlık Karabağ'da statüko kaydedilmeli, ancak zorunlu olarak Dağlık Karabağ ile Ermenistan arasında bir iletişim olasılığı oluşturulduğunda, bunun için Laçın koridorunun oluşturulması gerekiyordu, yani bu Ermenistan ve Dağlık Karabağ arasındaki iletişim koridorudur. Neden Laçın? Çünkü bu koridorun geçtiği bölge bu yoldan geçer ve buna Laçın bölgesi denir. Aslında, burada karmaşık bir şey yok.)

Kısacası, Putin, 9/10 Kasım tarihlerinde kabul edilen Karabağ Beyannamesi/Ateşkesi sonrası, Bağanıs-Ayrım, Yukarı Eskipara, Aşağı Eskipara, Heyrımlı, Kızıl Hacılı, Sofulu, Barhudarlı ile Kerki köyleri ile Hankendi, Hocalı, Hocavend, Ağdere illerinin Ermenistan (Rus) kontrolünde/işgalinde kalmaya devam edecektir demektedir.

Kaynakça

https://teleqraf.com/storage/2018/06/08/qarabag5.jpg

https://www.facebook.com/qazaxsevgisi/photos/a.220577314710467/2996372213797616/?type=3&theater