Taşnak ve Hınçak partilerinin sahip olduğu dernekler, vakıflar, televizyon ve radyo kanalları, dergiler, bültenler ve internet sayfaları temelde Ermeni örgütlerin deyimiyle "soykırım" konusunu gündemde tutmaktadır.[1] Tiflis'te 1890 yılında kurulan Armenian Revolutionary Federation (ARF), aynı zamanda Taşnaksutyun olarak da bilinmektedir. ARF, diasporada kendisine bağlı olan organizasyonlar ile birlikte başlıca siyasi güç olarak görülmektedir. [2] ABD, Kanada, Güney Amerika, Batı Avrupa, Orta Avrupa, Güney Kıbrıs, Yunanistan, Lübnan, Ermenistan, Karabağ, ve İsveç'te faaliyetlerine devam eden örgüt, ABD'de Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı Batı bölgelerinde ARF-Western USA adı altında çalışmaktadır[3]. ARF'ye bağlı olan gençlik örgütlenmesi Armenian Youth Federation (AYF) ise ilk kez 1933 yılında ARF ABD örgütlenmesinin isteği doğrultusunda kurulmuş ve ABD çapındaki tüm Ermeni gençlik örgütlenmeleri kendi çatısı altında toplamayı başarmıştır. Kültürel asimilasyonu engellemek ve Ermeni gençliğine kimlik özelliklerini öğretmek amacıyla General Karekin Njdeh önderliğinde kurulan AYF, başlıca amacı olarak "Kemalist Türkiye ve Sosyalist Rusya'ya karşı özgür, bağımsız ve büyük Ermenistan'ı yeniden kurmak" olarak belirlemiştir. Bir Ermeni özel okulu görevini de gören AYF, Ermeni gençlere kendi tarihlerini öğretecek eğitimler vermekteydi. Günümüzde siyasal bir örgüt halini alan AYF Türkiye karşıtı protestolar, toplantılar, paneller düzenlemektedir[4]. Yaşları 16-26 arasındaki gençleri hedef alan AYF'nin ABD'nin Batı bölgelerinde kayıtlı 500 civarında üyesi, dünyada ise 5000 kadar kayıtlı üyesi bulunmaktadır. 11 eyalet çapında 16 şubesi bulunan AYF Doğu Orta Atlantik, Orta Batı, New England bölgelerinde faaliyetlerini sürdürmektedir.[5] Batı ABD'de AYF'nin 13 bölge kuruluşu bulunmaktadır[6].
Siyasi bir okul niteliğindeki AYF örgütü, çatısı altında topladığı gençleri Ermeni etnik kimliği hakkında bilgilendirici faaliyetlerde bulunmaktadır. Örgütün gençler üzerindeki temel etki alanının ise "Ermeni Soykırımı" veya "Büyük Felaket (Medz Yeghern)" hakkında bilinç oluşturmak olduğu dikkati çekmektedir. Bu bağlamda AYF örgütlenmesi, Ermeni etnik kimliğinin temel özelliklerini ve bu kimliğin içinde barındırdığı Türk düşmanlığını aşılayan bir örgütlenme olarak nitelendirilebilir. AYF Doğu ve AYF Batı bölgelerinin çeşitli şubelerinin dahi isimleri Ermeni etnik kimliğinin kodlarını taşıyan çeşitli sembollerden aldığı göze çarpmaktadır. Örneğin Orta Batı'taki iki şube Ararat ismini, bir şube Antranik ismini, New England bölgesinde bir şube Sasun ismini, Batı bölgesindeki bir şube Musa Dağı ismini, bir şube Sasun isyanında rol oynayan Kevork Çavuş ismini kullanmaktadır.[7]
ABD'deki Ermeni diasporasının gelişiminde en önemli boyutlardan biri eğitim olarak kabul edilmektedir.[8] Sedat Laçiner, 3-4 yaşlarındaki çocuklara dahi Pazar okullarında Türkler hakkında abartılı bilgiler verildiğinden ve bu şekilde toplumsal asimilasyondan kaçınıldığından bahsetmektedir.[9] Küçük yaştan itibaren Ermeni etnik kimliğinin bağlayıcı unsuru olan "soykırım efsanesini" gittikleri kreşlerde, okullarda, kiliselerde ve derneklerde öğrenen genç diaspora mensupları ezeli düşmanları olarak Türkleri görmektedir. Çünkü bu gibi sosyalleşme aracı olan kuruluşlar Türkleri bir tehdit unsuru olarak sunarak toplumsal bütünlüğü korumayı hedeflemektedir. Tehdit algısı, kimliksel özdeşimi ve grup kimliğine iştiraki arttırmaktadır. Stern[10], kollektif tehdit algısı durumunda bir grubun üyelerinin kendi kayıplarını grubun kaybı olarak gördüklerini ve bu nedenle de grup kimliği ile daha çok özdeşim yapıp bütünlüğü koruduklarını belirtmektedir. Büyük grup kimliğinin en temel özelliğine uygun olarak bireysel kimlik grup içinde ikinci plana düşer. Büyük grup kimliği bireysel kimliğin her zaman önündedir. Davis[11] ise bir gruba olan bağlılığın kimliği ve aidiyeti güçlendirdiğini söylemektedir. Ermeni diasporasının da kendi içerisinde böylesi bir kollektif tehdit algısı yarattığını söyleyebiliriz. ABD'deki Ermeni diasporasının okulları da kimlik ve aidiyeti güçlendirmektedir. Bunun yanı sıra Ermeni okullarının gençleri siyasallaştırarak yerleşmiş "düşman" olgusunu pekiştirdiği söylenebilir.
Örneğin Los Angeles'ta kurulu Alex Pilibos Özel Ermeni Lisesi'nin 10.sınıf müfredatında olan "Hay Tad" (Ermeni davasının anlatıldığı kültür ve tarih dersi) dersinin ev ödevi olarak Türk-Ermeni protokolünün protesto edilmesi eylemi gözükmektedir.[12] Yine aynı özel okulun öğrencileri 9 Kasım 2009 Montebello Anıtı[13] etrafında toplanarak Türk-Ermeni protokolünü protesto etmiş ve okul müdürleri Nazo Apanian'ın konu hakkındaki görüşlerini protesto sırasında dinlemiştir.[14] Alex Pilibos Lisesi'nin bir önceki müdürü Viken Yacobian şöyle demektedir: "Los Angeles'taki 13 Ermeni okulu çok önemli çünkü Ermeni dili ve kültürü yaşamalı ve Ermenilerin başına gelenler tekrar etmemelidir".[15] Yine Los Angeles civarındaki Glendale şehrinde bir başka lise olan, St.Mary Ermeni Kilisesi ile de organik bağlantısı bulunan Vahan&Anoush Chamlian Ermeni Okulu da siyasi aktivitelerde boy göstermektedir. 7. ve 8. sınıf Chamlian öğrencileri Türk-Ermeni protokollerini protesto amacıyla açlık grevi yapan AYF (Ermeni Gençlik Federasyonu) üyelerini grev mekanında ziyaret etmiştir. Öğretmenlerin eşlik ettiği ziyarette konuşma yapan okul öğretmeni "Bu gibi deneyimlerin öğrencilere kendini ifade etme yetisi kazandırdığını" belirtmiştir. Chamlian Müdürü Vazken Madenlian ise protestoculara seslenerek bir sonraki neslin de seslerini çıkarmaya devam edeceğini ifade etmiştir. Asbarez Gazetesi'nin haberine göre, 56 saat açlık grevi yapan AYF'li 34 gencin büyük bir kısmı Chamlian Lisesi mezunudur.[16]
Sosyalleşmenin aileden sonra gelen ayağı olan okul, bireyin kimliğinin ve düşüncelerinin şekillenmesinde büyük bir etkendir. Dolayısıyla okul nefret tohumları eken bir sosyal ortam da yaratabilir, insan teması üzerine barışçıl düşüncelerle donatılmış bir sosyal ortam da yaratabilir.
Elbette, Ermeni diasporasına mensup her bireyi ve her genci aynı tutmak mümkün değildir. Her bireyin etkilendiği farklı siyasi görüşler ve dini akımlar mevcut olabilir. Fakat, diasporayı birleştiren yegane olgunun "soykırım" iddiası olduğu da bir gerçektir. Diasporadaki Ermeniler zamanı 1915'te durdurmuştur. Bunun en önemli nedenlerinden biri yaşamış oldukları travmanın yasını tutamamaları ve bunu seçilmiş travmaya dönüştürerek mağduriyet Anılar, yaşanan bireysel travmalar, maddi-mante dayalı kimliklerinin temel taşı haline dönüştürmeleridir. Anılar, yaşanan bireysel travmalar, maddi-manevi kayıplar tıpkı 1915'i yaşıyormuş gibi günümüze yansıtılmaktadır. Politik psikolojide bu durum zaman çökmesi (time collapse) olarak bilinir. Geçmişi olduğu yerde bırakamayan diasporanın önemli bir kısmının toplumsal kimliğini Ermeni dernekler ve örgütlenmeler aracılığı ile siyasal alana çektiği gözlemlenmektedir. Böylece, aile içinde başlayan ırkçı eğitim, sosyal çevrede ve eğitim alanlarında devam ederek kimliğin kemikleşmiş bir bölümünü oluşturmaktadır. Bu sayede kendini ayakta tutabilen ve ABD gibi kültürlerin birarada yaşadığı bir ülkede kendini erimekten kurtaran diaspora belki de istemeden gelecek nesillere düşmanlık duygularını aşılayabilmektedir. Cesetler üzerinden siyaset yapmaya devam eden diasporanın genç nesilleri için takvim ne yazık ki hala 1915'i göstermektedir.
[1]Hüseyin Çakıllıkoyak, Diaspora'da Ermeni Kimliği, s. 23.; bkz. Sedat Laçiner Ermeni Sorunu, Diaspora ve Türk Dış Politikası, USAK Yayınları, 2008; www.armeniapedia.com, erişim tarihi: 29 Temmuz 2009.
[2] www.arf.am/English, erişim tarihi: 29 Temmuz 2009.
[3] www.arf1890.com, erişim tarihi: 29 Temmuz 2009.
[4] www.ayfwest.org/ayf_history.php, erişim tarihi: 29 Temmuz 2009.
[5] http://www.ayf.org/Chapters/tabid/57/Default.aspx , erişim tarihi: 29 Aralık 2009.
[6] www.ayfwest.org/getInvolved.php, erişim tarihi: 29 Temmuz 2009.
[7] http://www.ayfwest.org/about.php, www.ayfwest.org/ayf_history.php, erişim tarihi: 29 Aralık 2009.
[8] Ümit Özdağ, Özcan Yeniçeri, Ermeni Psikolojik Savaşı, Ankara, Kripto Yayınları, 2009, s. 128.
[9] Sedat Laçiner, a.g.e. , s.186
[10] Paul Stern,Why Do People Sacrifice for Their Nation?, Political Psychology, Vol 16, No. 2, 1995.
[11] Thomas Davis, Revisiting Group Attachment: Ethnic and National Identity, Political Psychology, Vol.20, No.1, 1999.
[12] http://www.pilibos.org/cgi-bin/suite/calendar/calendar.cgi?request=detail&event_id=26423&user_id=100017&website=default&category_id=&session=46462c966e6ee0d9, erişim tarihi: 29 Aralık 2009.
[13] Montebello Anıtı ABD'nin California eyaletinde Montebello şehrinde dikilmiş olan bir "soykırım" anıtıdır.
[14] http://www.pilibos.org/cgi-bin/suite/calendar/calendar.cgi?request=detail&event_id=27471&user_id=100003&website=default&category_id=&session=49665e5e6c85c786, erişim tarihi: 29 Aralık 2009.
[15] Sara Cohen, The World Was Silent, http://www.csuchico.edu/mjs/center/teaching_resources/armenia/articles/Sara_Cohan/Teaching%20Tolerance%20Magazine%20-%20The%20Armenian%20Genocide.pdf, erişim tarihi: 29 Aralık 2009.
[16] Chamlian Students Visit AYF Hunger Strikers, Asbarez Online, http://www.asbarez.com/2009/10/13/chamlian-students-visit-ayf-hunger-strikers/, erişim tarihi: 29 Aralık 2009.
