Türkiye-Rusya arasındaki S-400 anlaşmasının imzalandığını 2017’de öğrenmiştik. Öncelikle S-400’ün ne olduğunu özetlemek gerekirse Rusya yapımı bir kısa-orta-uzun menzilli hava savunma füze sistemi ki, bu model S-300'den sonraki ikinci nesil hava savunma sistemi. S-400'ler taktik ve stratejik uçaklar, balistik füzeler ve hipersonik hedefler de dâhil olmak üzere tüm modern hava silahlarını yok edebiliyor. Sistem aynı anda 300 hedefi takip edebiliyor ve füzeleri üç dakika içinde atışa hazır hale getirebiliyor. S-400’lerin satın alınmasının Türkiye'nin sadece güvenlik ihtiyacını ve savunma sistemini karşılamayacağı aynı zamanda bu teknolojinin transfer edilmesini sağlayacağı iddia edildi. S-400'lerin üretimi için geliştirilen teknolojinin teorik bilgilerinin Türkiye'deki ilgili kurumlara verilmesi ve pratik olarak bu tekniklerin uygulanması anlamına gelen teknoloji transferinin ve S-400'lerin teslimi tamamlandıktan sonra başlaması planlanan ortak üretimin anlaşmada ne şekilde yer aldığını öğrenmek, bugün için mümkün değil.Çünkü S-400 anlaşması, "doğrudan ülke güvenliğini ilgilendirdiği" gerekçesiyle gizli tutuluyor.
Şimdi biraz da Rusya ile arası kötü olan ancak Türkiye ile ortalama ilişkileri olan NATO, ABD ve Batı kesiminin bu anlaşmaya tepkilerine bakalım. S-400’ün alımı dolayısıyla başlayan Türkiye – Rusya savunma sanayii diyalogu ve iki ülkeden süreç boyunca yapılan çeşitli açıklamalar, bilhassa Batı tarafından Türkiye’nin NATO’dan uzaklaşıp Rusya’ya yakınlaştığı hatta Türkiye’nin NATO’dan kopuşu olarak değerlendirdi ve Rusya ile savunma sanayii işbirliğini geliştirmeye çalıştığı şeklinde yorumlandı. ABD ise S-400 konusunda Türkiye’ye endişelerini iletti ek olarak ABD Dışişleri Bakanlığı, Türkiye'nin Rusya'dan S-400 hava savunma sistemleri alması durumunda çeşitli yaptırımlar uygulanabileceği açıklamasında da bulundu. NATO ülkelerinin Türkiye karşıtı hamleleri, S-400 alımının önüne geçmek bir yana; askeri alanda da iş birliğini hızlandırdı hatta Ankara ve Moskova ilişkileri, ‘stratejik ortaklık’ derinliği kazandı. Türkiye, S-400’e sahip ilk NATO ülkesi ancak Rusya’dan savunma sistemi alan ilk NATO ülkesi değil. NATO ülkesi Yunanistan'ın Rusya’dan aldığı S-400'ün bir alt modeli olan S-300'ü 1997'de Girit adasına konuşlandırması o dönem büyük sorun yaratmadı, zaten S-300'ler de Girit adasındaki bir depodan çıkarılmadı. Bunun temel nedeni 1990'lı yılların üretimi olan S-300'ün yazılımsal olarak güncel verileri toplayıp, başka savunma/silah sistemlerinde 'sorun teşkil edebilecek' teknolojiye sahip olmaması. S-400’lerin 2019 Temmuz ayında teslim edilmesine karşılık olarak Washington yönetimi Türkiye’yi F-35 savaş uçağı projesinden çıkarıp Türk Hava Kuvvetleri için üretilmiş olan F-35 uçaklarının teslimatını durdurdu. NATO ülkeleri S-400 alımının güvenliklerini zayıflattığını iddia etse de Rusya kesimi, Türkiye’nin S-400 füze savunma sistemini almasının diğer NATO ülkelerinin güvenliğini hiçbir şekilde zayıflatmadığını aksine Türkiye’nin bu alışveriş ile NATO ülkelerinin güvenliğini temin ettiğini savundu. Yine de tepkiler azalmadı özellikle ABD’den yoğun tepkilerin gelmesi devam etti. 2014 yılında Ukrayna’da cereyan eden hadiseler ve Kırım’ın işgal ve ilhak edilmesinden sonra NATO ile iyice gerilen ilişkilerinden dolayı Rusya, en öncelikli tehdit konumuna gelmişti. Bu sebeple NATO üyesi bir ülkenin Rusya ile anlaşma yapması NATO tarafınca asla hoş karşılanmadı. ABD’nin ise Rusya’yı tehdit olarak görmesinin sebebi S-400’lerin, F-35 savaş uçaklarının kritik teknik bilgilerini ve zaaflarını tespit edebileceği; Rusya’nın da bu bilgilere erişebileceği iddiasıydı. ABD’nin yaptırımlarına karşı Türkiye’nin arkasında duran Rusya, ABD için uluslararası hukukta kibirli bir tutumunun olduğunu bu yaklaşımın ABD’nin güvenirliliğine katkı sağlamadığını belirtti.
S-400 anlaşması sadece bir savunma sanayii alışverişinden çok ABD-Rusya-Türkiye arasında bir Bermuda Şeytan Üçgeni halini almıştı. Rusya’nın Türkiye-ABD arasındaki ilişkiler için “Türkiye'nin gelişimi konusunda bağımsız hareket etmede sergilediği kararlılığı bir hayli güçlü ve bu genelde artan ilginin sebebi ve belki de, NATO'daki kaygının da konusu. ABD, daha uysal bir Türkiye’yi tercih ederdi.” açıklamasının tamamen Türkiye’ye destek için yapılmadığını asıl mevzunun ABD ile gerilimde bir adım öne geçmek olduğu açık. ABD ise arada çatırdamalar yaşasa da uzun dönemdir müttefiki olduğu Türkiye’yi Rusya’ya kaptırmak istemiyor. Biden hükümetinin Savunma Bakanı Lloyd J. Austin, NATO'nun doğu ve güney bölgelerinde Rusya kaynaklı sorunları Akar'la görüşmesinde gündeme getirdi. Türkiye ve ABD'nin askeri iş birliği alanında bağlarını güçlendirmesi gerektiğini savunan Austin, Türkiye'nin Rusya'dan satın aldığı S-400 sistemini ellerinde tutmamaları gerektiği çağrısı yaptı.
Aradan zaman geçmesine rağmen ABD kesimi, daha bugün S-400 konusunda Türkiye’yi uyarmaya devam ettiğini belirtti. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü NedPrice, "Rus S-400'leri, NATO donanımıyla uyumlu değil, NATO teknolojilerinin güvenliğini tehdit ediyor, Türkiye'nin NATO üyesi olarak kendi taahhütleriyle uyumlu değil. Türkiye'yi, bu sistemi kabul etmemesi yönünde uyardık, uyarmaya da devam ediyoruz" ifadelerini kullandı. Görünen şu ki ABD ve NATO’nun rahatsız ve tedirgin olduğu konu Rusya’nın üstlerinde gücünü göstermeye çalışabilecek olma ihtimali. Ukrayna ile Türkiye ilişkisinin iyi olmasından mütevelli Türkiye’ye “tedbir” adı altında yaptırımlar uygulayan Rusya’nın, ABD’ye karşı samimi olmayan Türkiye desteği, ABD’nin ise çıkar sağladığı müttefikini Rusya’ya kaptırmama ve Rusya ile olan daha doğrusu olamayan ikili ilişkilerinin tepkisini Türkiye üzerinden vermesi… İki devletinde asıl derdi tabii ki S-400 değil, kimin daha güçlü olduğu. Savunmasından ödün vermeyen Türkiye, Rusya’ya karşı olan her şeye destek olan ABD ve NATO-ABD ikilisiyle soğuk savaş halinde olan Rusya… Bu üç devletin S-400 adı altında çekişmesi daha ne yaptırımlar ne çağrılar getirecek göreceğiz.
Kaynakça:
https://tr.sputniknews.com/trend/rusya-turkiye-s-400-hava-savunma-sistemi/
https://www.dw.com/tr/abd-rusya-hatt%C4%B1nda-t%C3%BCrkiye-at%C4%B1%C5%9Fmas%C4%B1/a-57381440
https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/10-soruda-turkiye-neden-s-400-aliyor/1412408#
https://www.perspektif.online/s-400ler-turkiyenin-savunmasi-icin-ne-ifade-ediyor/
