Washington Post’un aktardığı bir analize göre, geçtiğimiz yaz Rus paralı askerleri Libya başkentinden kaçarken, bubi tuzaklı evleri ve bahçeleri geride bıraktılar. Libyalı mayın temizleme ekipleri, klozet kapaklarına, kapılara ve oyuncak ayılara dokunulduğunda infilak edecek şekilde tasarlanmış patlayıcılar yerleştirdiklerini aktardı.

Libya’daki pek çok gencin şaka amaçlı ezeceği, oynayacağı boş soda kutuları, Ruslar tarafından patlayıcı olarak tasarlandı. Bu duruma ilişkin açıklama yapan Libyalı bir mayın temizleme ajansı olan Free Fields Foundation'ın başkanı Rabie Aljawashi, "Bizi, çocuklarımızın nasıl oynadığını bile incelediler. Nasıl düşündüğümüzü biliyorlar" ifadelerini kullandı.

Libya mayın temizleme ekipleri, Rusların bıraktığı bu ölümcül mirastan kurtulmak için savaşın yaraladığı bölgede araştırmalar yapıyor ve geride bırakılan patlamamış cephane hazinelerini buluyorlar.

Mühimmatın bir kısmı, Libya'nın on yıl önceki, diktatör Muammer Kaddafi'nin devrilmesine ve öldürülmesine yol açan ve büyük silah depolarını çok sayıda milis eline bırakan Arap Baharı devrimine dayanıyor.

Tripoli'nin Ein Zara gibi savaşın harap ettiği güney mahallelerinde, mayın temizleyiciler ayrıca Kaddafi'nin cephaneliklerinden Amerikan mermileri de dahil olmak üzere patlamamış mermiler ve havan topları keşfediyorlar. Ancak mayın temizleme uzmanlarına göre en ölümcül buluntular Rus yapımı mayınlar.

Uzmanlar, Hafter'in başkenti ele geçirmek için 2019'daki başarısız kampanyasından önce hiç böyle bir şey görmediklerini aktarıyorlar. Hal böyle iken yüzlerce, belki de binlerce aile, mayınlar ve diğer patlayıcılar nedeniyle hâlâ evlerine dönememektedir.

Free Fields Foundation operasyon müdürü Moad Elarabi ise konuyla ilgili yaptığı açıklamasında, “2011'den bu yana Libya'daki tüm çatışmalar arasında bizim için açık ara en kötüsüydü. Bu çatışmadan, hepsi dışarıdan getirilen birçok yeni silah bulduk” dedi.

Kabukları Almak

Geçtiğimiz günlerde, mayın temizleme ekibi Free Fields Foundation iki yardım çağrısı aldılar.

Ekip lideri Muhammed Zlateni onlara “Aileler bizi bekliyor. Size en iyisini diliyorum ve umarım sağ salim geri döneriz" ” dedi. Bir ambulans da dahil olmak üzere dört araçlık konvoyları, acil durum ışıkları yanıp sönerek çağrının geldiği yere harekete geçti. Yarım saat sonra, savaşın eski cephe hattı olan Trablus Havaalanı Yolu üzerindeki bir çiftliğe geldiler. Zlateni ve yardımcısı mavi koruyucu teçhizat ve vizör taktı. Bir tarlada Amerikan yapımı 81 milimetrelik bir havan mermisi yatıyordu, yüzgeç hala bağlıydı. Kısa kesilmiş siyah saçlı sırım gibi Zlateni, silahın etrafındaki kiri sıyırdı ve çengelli iğnesinin hâlâ sağlam olduğunu gördü. Kabuğu aldı ve bir kamyonete geri taşıdı. İş arkadaşı onu kalın bir kutunun içindeki kum yatağına yerleştirdi.

Bir sonraki durak başka bir çiftlikti. Büyük bir kabuk dokuz aydır tarlada oturuyordu. Daha yakın zamanda iki kişi daha bulundu. Mayın temizleyicileri çağıran 43 yaşındaki hükümet çalışanı Khalid al-Zaroq, “Bu çok normal. Çocuklarımız bile her yerde sahada oynuyor. Bu silahları görürlerse yaklaşmamaları konusunda onları uyarıyoruz” dedi. Bir saatten kısa bir süre sonra Zlateni, üç mermiyi de güvenli bir şekilde imha etmişti.

Hepsi Rus yapımıydı. Ekip lideri Zlateni, “Dünyanın çöplerinin Libya'ya atıldığını görmek üzücü. Sorumlu olanlar, [Libya iç savaşında] tarafları destekleyenlerdir. Dışarıdan destek olmasaydı bunlar olmazdı. Biz Libyalılar şimdi bedelini ödüyoruz” dedi.

Gizli Tehlikeler

Geçen yaz, Free Fields Foundation ekipleri, Kremlin bağlantılı Wagner Group'un Rus paralı askerleri tarafından kontrol edilen bölgelere giren ilk mayın temizleyiciler arasındaydı.

Aljawashi, Trablus'un güneyindeki Salahideen bölgesindeki tek bir sokakta 107 el yapımı patlayıcı keşfettiklerini söyledi. Evlerin içinde, mayın temizleyiciler vücut geliştirme ekipmanları, ithal edilmiş su şişeleri ve güçlendirilmiş süt formülü kutuları buldular. Duvarlara Rusça ve Sırpça grafitiler çizilmişti. Paralı askerler tarafından tasarlanan patlayıcı tuzakları tetiklemeden kapıların nasıl açılacağı veya banyoya nasıl gidileceği konusunda da talimatlar yer alıyordu.

Mayın temizleme uzmanları, bir tuvaletin, bir kişi koltuğa oturduğunda dokuz kilo TNT'yi tutuşturmak için bir sensörle tasarlandığını hatırladı. Ayrıca, birisi herhangi bir yönden ona doğru yürüdüğünde patlayacak şekilde bağlı altı tetik teli olan bir oyuncak ayı bulduklarını söylediler. Boş bir gazoz bombası, bir AK-47 mermisinin yarısının ağırlığıyla tetiklenecek bir baskı plakalı sistemle tasarlanmıştı. Elarabi, "Karşılaştığımız sorunlar eşyalar değil, onları yerleştirme biçimleriydi. Bütün eşyalar daha önce karşılaşmadığımız yeni bir şekilde bubi tuzağına düştü" dedi. Mayın temizleyiciler ayrıca, 100 saat içinde kendi kendini patlatan ve kendi kendini imha eden bir Rus “saçılma mayını”, lazer ışınlarına sahip bir antipersonel mayını ve bir düzenleme gibi mayın kombinasyonları da dahil olmak üzere bir dizi yenilikçi mayın bulduklarını bildirdiler.

Mühimmatları belirledikten sonra mayın temizleyiciler, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'daki danışmanlara fotoğraf gönderdi. Bir Ukraynalı danışman, cihazların Wagner birliklerinin de savaştığı Kırım'daki çatışmada kullanılanlara benzediğini söyledi.

Geçen yaz birkaç hafta boyunca, mayın temizleme ekibinin iki üyesi 200'den fazla evden 400'den fazla mayın ve diğer patlayıcı cihazları temizlediğini bildirdi. Ancak bu başarının bedeli ağır oldu. Temmuz ayı başlarında çift, bir evin içine gizlenmiş el yapımı bir patlayıcının patlaması sonucu hayatını kaybetmişti.

Kaynak: Washington Post, BBC