Irakçı, üye ülkelerinin ABD’nin tetik mekanizmasından yararlanma çabasının başarısız olacağına inandıklarını söyledi.
Nükleer anlaşmada kalan tarafların görüşünün bu doğrultuda olduğunu ve bunun dünya ülkelerine önemli bir mesajı olduğunu belirten Irakçı, bu tutumun dünya ülkelerinin çoğunun görüşünü oluşturduğunu kaydetti.
Oturumda tüm tarafların nükleer anlaşmanın diplomasinin büyük bir zaferi olarak korunması gerektiğini belirttiklerini ifade eden Irakçı, imzacı ülkelerin anlaşmanın uygulanmasını istediklerini ve İran’ın taahhütlerini azaltması yönünde taraflar arasında ihtilaflar olduğunu söyledi.
Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) Başkanı Rafael Grossi ile görüşmesine de değinen Irakçı, İran ve Ajans arasında yeni anlayış oluştuğunu belirterek, iki taraf arasındaki sorunun hızlı şekilde çözülerek ilişkilerin normalleşmesini temenni etti.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı-UAEA Başkanı Rafael Grossi de, İran ve Ajans arasındaki işbirliğinin devam edeceğini söyledi. Görüşmede iki taraf, son zamanlarda Tahran'da yapılan görüşmelere ve İran ile UAEA arasındaki güvenin yanı sıra işbirliğini güçlendirecek ortak bildiriye övgüde bulunan Grossi uluslararası düzeyde ulaşılan geniş kapsamlı anlayıştan duydukları memnuniyeti dile getirdi.[1]
Almanya, İngiltere ile Fransa'nın İran'la ticareti kolaylaştırmak ve Avrupalı şirketleri ABD'nin yaptırımlarından korumak için kurduğu INSTEX mali kanalına ilişkin Irakçı, bu kanal ile Avrupalılara güvenmediklerini dile getirdi.
Nükleer Anlaşma Ortak Komisyonu'nun yeni tur toplantısı İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Irakçı ve Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Yardımcısı Helga Schmid’in başkanlığıyla Avusturya'nın başkenti Viyana'da yapıldı.
Nükleer anlaşmanın tarafları İran, İngiltere, Fransa, Almanya Rusya ve Çin'den Dışişleri Bakan Yardımcılarının katıldığı komisyon toplantısı sonrasında yazılı açıklama yapıldı.
Açıklamada, tüm katılımcıların Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) 2231 sayılı kararıyla desteklenen nükleer anlaşmanın korunması ve tüm taraflarca tam olarak uygulanmasının önemini vurguladığı belirtildi.
Nükleer anlaşmanın tarafları, ABD'nin İran'a yönelik BM yaptırımlarını geri getirme talebini reddetti.
Nükleer anlaşmadan 2018'de tek taraflı çekilmesine rağmen halen 2231 sayılı kararın taraflarından biri olduğunu savunan ABD'nin, İran'a yönelik yaptırım mekanizmasını hayata geçirebilmek için BMGK nezdinde girişimlerde bulunmasına işaret edilen açıklamada, şu ifadelere yer verildi:
"Katılımcılar, ABD'nin nükleer anlaşmadaki katılımını 8 Mayıs'ta tek taraflı olarak sona erdirdiğini ve bunun ardından KOEP ile ilgili herhangi bir faaliyete katılmadığını, bu nedenle de anlaşmanın tarafı kabul edilemeyeceğini yeniden teyit etti. Katılımcılar aynı zamanda, ABD'nin, 2231 sayılı BMGK kararı kapsamında BM yaptırımlarını geri getirme sürecini başlatamayacağını yineledi."
Açıklamada, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi'nin geçen haftaki Tahran ziyareti sonrasında varılan anlaşmaya dair yapılan ortak bildiriden memnuniyet duyulduğu aktarılarak İran'daki Arak Ağır Su Reaktörü'nün modernize edilmesi gibi önemli projelerin sürdürülmesi gerektiği belirtildi.
Salı akşamı Viyana'da düzenlenen Nükleer Anlaşma toplantısına katılan Rusya'nın baş nükleer müzakerecisi Ryabkov, “Nükleer Anlaşma katılımcılarının İran'ın nükleer programına ilişkin ABD'nin teklifini reddetme (İran'a yaptırım uygulama) konusunda önemli bir tutarlılık sürecine tanık oluyoruz” dedi.
Ryabkov, “Bugünkü toplantının sonucunun New York'taki ortaklarımızın gerektiği gibi çalışmaya devam etmelerine yardımcı olacağından eminiz” diye belirtti. Ryabkov, toplantıya katılan tüm katılımcıların düzeni sağlama konusundaki kararlılıklarını yinelediğini kaydetti.
Ryabkov, Viyana Zirvesi'ne katılan taraflar nükleer anlaşmanın mevcut uygulama sürecine ilişkin değerlendirmelerini açıkladılar ve düzeni sağlama şansını artırmaya yönelik adımları görüştü.[2]
Rusya’nın Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) nezdindeki temsilcisi Mihail Olyanov da, Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) Ortak Komisyonu toplantısının olumlu geçtiğini belirterek, tüm üyelerin anlaşmanın korunması için tüm çabalarını göstermede azimli olduklarını söyledi.[3]
Öte yandan Çin'in Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi Zhang Jun, sosyal medya hesabı Twitter üzerinden, Viyana'nın başkenti Viyanada' düzenlenen 16. Nükleer Anlaşma Ortak Komisyonu Toplantısı'nı değerlendirdi. Çinli diplomatın paylaşımında, "Ortak komisyonun yayınladığı bildirinin mesajı net ve açıktır. Bu bildiri uluslararası toplumun İran nükleer anlaşmasına olan desteğini yansıtıyor" denildi.[4]
AB Dış Politika Komiseri Yardımcısı Bayan Helga Schmid de, Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) 16. Ortak Komisyonu sonrası anlaşmaya taraf ortakların birliğinin anlaşmanın korunması için önemli olduğunu belirtti.[5]
Öte yandan Eylül ayında BM Güvenlik Konseyi dönem başkanlığını üstlenen Nijer'in Birleşmiş Milletler temsilcisi, dün gece yaptığı açıklamada, ABD'nin İran aleyhinde Tetik Mekanizması'nı çalıştırmasına ve de İran aleyhinde BM yaptırımlarının geri dönülmesine karşı çıkarak, kendi döneminde bu yönde adım atmayacağını zira üye ülkeleri arasında bu konuda ortak bir görüşün olmadığını söyledi.[6]
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo 20 Ağustos Perşembe günü İran'ı BM Güvenlik Konseyi kararını ihlal etmekle suçlayarak resmen İran'a yaptırımların iadesi çağrısında bulunmuştu; ancak Ağustos ayında Güvenlik Konseyi'nin dönem başkanlığını yürüten Endonezya, Güvenlik Konseyi'nin 13 üyesinin buna karşı çıktığını ve bundan dolayı da ABD'nin bildirisinin kabul edilmediğini söyledi.[7]
Bugün İran Bakanlar kurulu oturumunda bu konuya temas eden İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, KOEP anlaşmasının maddelerinden biri olan İran’a silah ambargosunun sona ermesi Amerikalılara çok ağır geldiğini, dolayısıyla bu bağlamda bir kararname çıkarmak istediklerini, fakat BM güvenlik konseyinin 13 üyesi Amerika’nın önerdiği kararnameyi reddettiklerini, şimdi ise tetik mekanizmasını uygulamak istediklerini ileri sürdüklerini, bu ise tarihin en komik mizahı olduğunu vurguladı. Ruhani, ancak siyaset ve teamül alfabesini bilen herkes, bir anlaşmadan çekilen bir tarafın iki üç yıl sonra ortaya çıkıp anlaşmadaki imtiyazlardan yararlanama iddiasında bulunamayacağını çok iyi bildiğini kaydetti.[8]
ABD, nükleer anlaşmadan çekilmesine rağmen İran'a silah ambargosunu uzatmaya yönelik bir karar taslağını onaylatamamasının ardından, Tetik Mekanizması'nı işleme koyacağını bildirse de ülkelerin çoğu Amerika'nın bu çabasına ve İran'a yönelik yaptırımların geri getirilmesi yönündeki girişimlere karşı çıkıyor.
Kaynak: https://www.isna.ir/news/99061208516/
[5] https://www.afkarnews.com/fa/tiny/news-991006
