Zurfi’ye yakın bir kaynak, hükümet kurma görüşmelerinin Pazar günü  başladığını söyledi. Kaynak, “Zurfi, hükümet kurma yetkisinin kendisine verilmesini reddeden bazı taraflarla geçtiğimiz günlerde birtakım resmi olmayan temaslarda bulundu” dedi.  Kaynak, Hadi el-Amiri liderliğindeki Fetih Koalisyonu ile Nuri el-Malik liderliğindeki Kanun Devleti Koalisyonu gibi önde gelen Şii koalisyonların Zurfi’yi reddettiği gerçeğini tersine çevirmek adına nasıl bir yol takip edileceği sorusuna, “Söz konusu koalisyonların her birinin pozisyonu ne olursa olsun, bu konuda belirleyici olan kriter meclis çatısı altında güvenoyu alıp almamak olacak” diye yanıt verdi. Kaynak, taraflar arasında anlaşmazlıkların sürdüğü bu ortamda Zurfi’nin işinin kolay olmadığını kabul ettiğini ancak ‘Zurfi’yi reddeden partilerin aralarındaki ihtilaflar nedeniyle alternatiflerinin de olmadığına’ dikkat çekti.

Kaynak,  “Kanun Devleti ve Fetih koalisyonları Zurfi’yi reddetme noktasında görüş birliği içinde. Ancak aralarındaki ihtilaflar nedeniyle alternatif bir aday çıkaramıyorlar. Kaldı ki Nasr Koalisyonu ve Ulusal Hikmet Hareketi de reddettiğini ifade etmedi, yalnızca Zurfi’nin Cumhurbaşkanı tarafından seçilme şekli ve mekanizması hususundaki çekincelerini dile getirdi. Ayrıca söz konusu koalisyonlara bağlı milletvekilleri, reddetme kararı alan liderleri gibi tavır alacak diye bir kural yok” şeklinde konuştu.

Kürtlerin Zurfi’ye destek verip vermeyeceği  belirsizliğini korurken, IKBY lideri Mesut Barzani, Nevruz Bayramı dolayısıyla dün yaptığı konuşmada, şartlı destek mesajı verdi. Barzani, bir sonraki hükümete yönelik verecekleri desteğin başbakan adayının yani Zurfi’nin Kürt halkının haklarını tanımasına bağlı olduğunu söyledi.

Sünniler içinde de görünüşe göre, Zurfi’ye destek noktasında ortak bir pozisyon söz konusu değil. Sünni Iraklı Güçler Koalisyonu eski Başkanı Salah el-Cuburi,  “Sünniler, başbakan adayı belirleme hakkının Şiilere ait olmasından ötürü Şiiler tarafından gösterilecek herhangi bir adaya ilkesel olarak itiraz etmiyor.  Sünni siyasi güçlerin büyük bir bölümü, Zurfi’yi önümüzdeki süreçte ülkenin karşılaşabileceği zorlukların üstesinden gelebilecek bir isim olarak görüyor” dedi.

Öte yandan, Irak’ta Tahran’a yakın Şii grupların iradesine meydan okuyarak hükümet kurma yetkisini Adnan ez-Zurfi’ye veren Cumhurbaşkanı Berhem Salih ciddi siyasi baskı altında. İran Milli Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Ali Şemhani Iraklı yetkililerle görüşmek üzere Bağdat’a gitmiş, Şemhani’nin bu ziyareti, hükümet kurma çalışmalarına müdahale için gerçekleştirdiği şeklinde yorumlanmıştı. Salih’in Hükumet kurma yetkisini, bu ziyarete rağmen Adnan ez-Zurfi’ye vermesi ‘Irak’ta İran etkisi dağılmaya başlıyor' şeklinde yorumlandı.

Irak’ta faaliyet gösteren İran’a yakın Şii partiler ‘ABD’nin çocuğu’ olarak niteledikleri eski Necef Valisi Adnan ez-Zurfi’ye hükümet kurma yetkisi verdiği için Irak Cumhurbaşkanı Salih’i tehdit ediyor.

Irak Başbakanı'nın geçmişine baktığımızda  Ez-Zurfi siyasi bir figür ve Baas rejimine karşı bir savaşçı olarak kabul ediliyor. Ez-Zurfi'nin Davet partisinde üye olmuş ve Irak istihbaratı tarafından birkaç kez tutuklanmıştır. Ez-Zurfi Irak’ta, 1991 Şii ayaklanması sırasında etkili kişilerinden biriydi. 1995’de ez-Zurfi mülteci olarak Amerika'ya gitti. Sonunda 2003'de ABD'nin Irak işgalinden sonra ez-Zurfi Bağdat'a döndü.

ABD'deki yıllarında Adnan ez-Zurfi çeşitli kuruluşlar ve bireylerle tanıştı ve onlarla etkileşimde bulundu. Bu durum, bazi Iraklı politikacılar için birçok sorun ortaya çıkarmıştır. Örneğin, Paul Bremer 2003'de ABD'nin Bağdat'ta Irak büyükelçisi olduğu ve Irak'ın geçici koalisyon hükümetinden sorumlu olduğu zaman, Adnan ez-Zurfi'nin kendisiyle sıkça temasa geçtiği biliniyor. Bu davranış, Davet Partisi'nin onun üyeliğini iptal etmesine yol açtı. Bu olay, Adnan ez-Zurfi'nin  ABD'ye olan eğiliminin arttığı görüşünü ortaya çıkarıyor. Öte yandan ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, halkın taleplerini karşılaması ve yolsuzlukla mücadele etmesi şartıyla Zurfi’yi destekleyeceklerini söyledi.Washington ilk kez bir başbakan adayına şartlı destek açıklamasında bulundu. Bu da Zurfi'nin ABD'ye yakın olduğu görüşünü destekler nitelikte.

Zurfi’nin yetkilendirilmesine destek veren Şii siyasi partiler, 18 Mart 2020 Çarşamba günü yeni hükümet kurma yetkisinin verilmesinden sonraki gün destek kararından geri adım attılar. Nuri el-Maliki liderliğindeki Kanun Devleti Koalisyonu ve Ammar el-Hakim liderliğindeki Ulusal Hikmet Hareketi, Zurfi’yi yetkilendirmesi için Salih’i teşvik ettikten sonra Zurfi’yi reddettiklerini açıkladı.

Tahran’a yakınlığıyla da bilinen önde gelen Şii liderlerin, 17 Mart Salı akşam geç saatlerde düzenledikleri toplantıda, Cumhurbaşkanı Salih’e karşı tansiyonun yükseltilmesi ve başbakanlığa giden yolda Zurfi’nin önünün kesilmesi hususunda uzlaşı sağladıkları bildirildi. Toplantıya katılanların listesi şöyle;

• Fetih Koalisyonu lideri Hadi el-Amiri
• Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri el-Maliki
• Irak Yüksek İslam Konseyi Başkanı Hemmam Hamudi
• Irak Ulusal Güvenlik Danışmanı Falih el-Feyyad
• Asaib Ehlil Hak lideri Kays el-Hazeli
• Haşdi Şabi çatısı altındaki İmam Ali Tugayları lideri Şibl ez-Zeydi, Seyyid eş-Şuheda lideri Ala Velai, Nuceba Hareketi lideri Ekrem el-Kabi.

İran destekli Kanun Devleti Koalisyonu ve Fetih Koalisyonu, Çarşamba günü yaptıkları ortak açıklamada, Zurfi ile ilgili aldığı karar nedeniyle Cumhurbaşkanı Salih hakkında her türlü yönteme yasal ve siyasi çerçevede başvurma uyarısında bulundu.

Açıklamada, ‘en büyük meclis grubunun adayını gerekçe göstermeksizin reddeden Salih, anayasayı ihlal etmiş siyasi normları çiğnemiştir’ denildi.  Nitekim Salih daha önce İran’a yakın partilerin adayı Esad el-İdani’ye hükümet kurma görevini vermeyi reddetmişti. Açıklamanın devamında, Salih’in partilerin çoğunluğunun onayını almadan Zurfi’ye yetki verdiği ifade edilen açıklamada, bu kararın ve oluşturduğu etkileri ortadan kaldırmak için her türlü yönteme yasal ve siyasi çerçevede başvurulacağı vurguland ve “Bu etkiler devam ederse, sivil barışı tehdit edecek ve ulusal yapıyı çökertecektir” denildi.

Açıklamayı değerlendiren gözlemciler, kullanılan ifadelerin açık bir biçimde Cumhurbaşkanı’nı görevden alma ve Şii kesimleri Salih’e karşı harekete geçirme tehdidi içerdiğini söylüyor.

Salih’e yönelik eleştirilerden bir diğeri Ulusal Hikmet Hareketi’nden geldi. Ammar el-Hakim liderliğindeki Ulusal Hikmet Hareketi, bilinmeyen nedenlerden ötürü Cumhurbaşkanı Salih’in Zurfi’ye yetki vermesini reddettiğini bildirdi. Zurfi’nin en büyük destekçisi olan Ulusal Hikmet Hareketi, açıklamasında, Irak'ta Anayasa ve siyasi sürecin dayandığı temel yapılara saygı duyulması gerektiğini vurguladı. Hareket, açıklamanın devamında Salih’in hükümet kurma yetkisini, siyaset sahasındaki temel aktörleri görmezden gelerek vermesini kabul etmediklerini belirtti.

Diğer yandan, 7 Şii partiden 5’inin itiraz açıklamasına rağmen, Irak’ın eski Başbakanı Haydar el-İbadi’nin liderliğindeki Nasr Koalisyonu’nun yanı sıra en büyük meclis grubu konumundaki Sairun Koalisyonu Zurfi’ye destek veriyor.

Sairun Koalisyonu, diğer Şii partilerin itiraz açıklamasına yanıt olarak ‘Zurfi’nin yetkilendirilmesinin mevcut şartlarda zaruri olduğunu’ kaydetti. Nasr Koalisyonu ise Cumhurbaşkanı Salih’in mevcut durumun taleplerine yanıt olarak bu kararı aldığını ve Zurfi’nin başbakanlık için istenilen tüm kriterleri taşıdığını ifade etti.

Irak Cumhurbaşkanı Berhem Salih, hükümet kurma yetkisini Adnan ez-Zurfi’ye verme kararını savundu

Salih, Zurfi kararına yönelik Şii cepheden tepkilerin artması üzerine Federal Mahkeme’ye gönderdiği bir mektupla kararının arkasında olduğunu ifade etti.

Salih, mektubunda, Zurfi’yi yetkilendirme kararına gerekçe olarak, anayasal sürenin bitmesinin ardından cumhurbaşkanına yeni aday gösterme hakkı tanıyan Irak Anayasası’nın 76’ıncı maddesini gösterdi.

Irak’ta protesto gruplarının büyük bir kısmı, hükümet kurma yetkisinin Adnan ez-Zurfi’ye verilmesini reddetti

Bu tepki, Zurfi’nin de selefi Muhammed Tevfik Allavi gibi başarısız olacağı değerlendirmelerine kapı açtı. Nitekim Allavi, Mart ayının başında güvenoyu oturumu için mecliste çoğunluğun sağlanamamasının ardından hükümet kurma görevinden çekildiğini ilan etmişti.

Bu arada, protestoların başladığı Ekim ayından bu yana göstericiler ile çoğu Şii partinin ilk defa bir konuda aynı tarafta yer almaları, Zurfi’nin başarısız olacağı yönündeki değerlendirmeleri güçlendiriyor.

Irak’ın diğer şehirlerinde meydanlarda protestolara katılan göstericiler, daha önceki açıklamalarında hükümet kurma yetkisi verilecek ismin birtakım kriterleri sağlamasını talep etmişti. Göstericiler, başbakanlık koltuğuna oturacak kişinin daha önce devletin üst kademelerinde görev almayan, çifte vatandaşlığı bulunmayan ve siyasi partilerden bağımsız biri olması gerektiğini dile getirmişti.

Kaynak: aawsat.com