Geçtiğimiz günlerde Pekin’de basın toplantısı düzenleyen Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Jao Lee Jian, İran ve Çin’in gelenekse dostlar olarak ilişkilerin gelişmesi için irtibatta olduklarını söyledi. Jao Lee Jian, İran-Çin 25 yıllık işbirliği planına değinerek, ülkesinin İran ile işbirliğine hazır olduğunu söyledi.[2]

Konu ile ilgili bugün sabah saatlerinde düzenlenen İran bakanlar kurulu toplantısı sırasında açıklama yapan İran Cumhurbaşkanlığı Ofisi Başkanı Mahmud Vaizi, İran-Çin 25 yıllık işbirliği planına değinerek, “İlişkilerin daha da güçlendirilmesi için ülkeler arasında bu tür planların imzalanması yaygındır” dedi.[3]

Vaizi konuya ilişkin olarak, “Yabancı medya kuruluşları İran ile Çin’in ilişkilerini bozmaya çalışıyor. Ne yazık ki ülke içinde de bazıları bu plana karşı çıkmak için fırsat arıyor” ifadelerinde bulundu. Cumhurbaşkanlığı Ofisi Başkanı ayrıca, "Sanal alemin gündeminde olan İran’ın Kiş ve Keşm adalarını Çin’e devredeceğine dair iddialar yurt dışından yönlendiriliyor" diye konuştu.

Dün Tahran’da basın toplantısı düzenleyen İran İslam Cumhuriyeti hükümet sözcüsü Ali Rabii de, İran ve Çin uzun vadeli işbirliği planına işaretle, İran’ın uzun vadeli anlaşmalar tecrübesini tekrarlamaya hazır olduğunu söyledi.[4]

İsrail ve ambargo uygulayanlar hariç İran’ın ülkelerle işbirliğinde sınırlaması olmadığını belirterek, İran ve Çin işbirliği planını her aşamada ilan edildiğini ve nihaileştiği zamanda da açıklanacağını söyledi. Rabii, İran politikasında bölgesel birlikler içinde ayrışmaların yeri olmadığını belirterek, “İran değişmez ilkeleri çerçevesinde kendini bu veya şu seçimine mecbur bırakmamaktadır” dedi.

İran’ın ülkelerle işbirliğinin çoklu ve çok taraflı olduğunu belirten Rabii, bunu dengeli, bağımsız ve hür dış politika izlediğini söyledi. İran-Çin 25 yıllık işbirliği planının da bu çerçevede olduğunu ifade eden Rabii, bunun iki ülke arasında uzun dönemli yol haritası olduğunu söyledi.

Öte yandan İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Abbas Musevi, İran ve Çin liderlerinin siyasi iradesinin ikili stratejik ilişkileri geliştirmek ve derinleştirmek olduğunu vurgulayarak, “Müzakerelerin tamamlanmasının ardından, İran ve Çin arasındaki işbirliği hakkındaki belge, İslami Şura Meclisi'ndeki milletvekillerine yasal işlem için sunulacak” dedi.[5]

İran Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, İran ve Çin arasında 25 yıllık bir yol haritasının geliştirilmesi ile ilgili sosyal medyada yaygın iddialarla ilgili konuşan Musevi, “Çin Cumhurbaşkanı'nın Tahran ziyareti sonucu varılan anlaşmanın 6. maddesinde yansıtılan İran İslam Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları arasındaki 2015 tarihli anlaşmaya göre, ki ülke ilişkilerini geliştirmek ve stratejik olarak derinleştirmek için siyasi iradelerini açıkça belirterek, iki ülke arasında önümüzdeki yıllarda siyasi ve ekonomik ilişkilerin tutarlı ve kapsamlı bir şekilde geliştirilmesi için zemin hazırlamak amacıyla 25 yıllık kapsamlı bir yol haritası geliştirmeye karar verildi” dedi.

Bu belgenin birincil taslağının iki ülkenin uzman kurumlarının katılımıyla hazırlandığını ve şu anda müzakere edildiğine dikkati çeken Musevi, “Açıktır ki, müzakereler tamamlandıktan sonra, bu belge yasal sürecinden geçmesi için İslami Şura Meclisi'nde milletvekillerine sunulacaktır” dedi.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsünün düşmanca ve gergin tepkisine işaret eden Musevi, “Kuşkusuz, iki ülke halkı için ortak çıkarları olan İran ve Çin arasındaki stratejik ilişkileri ve bu müzakereleri yenmek için onlar, ellerinden geleni yapacak ve bu belgenin başarısızlığı için tüm çabalarını gösterecekler” diye belirtti.

Musevi, Basra Körfezi'ndeki İran adalarının kiralanması, düşük fiyatlarla petrol satılması, silahlı kuvvetlerin konumlandırılması vb. hatta inkar etmeye değmeyecek gibi iddialar olduklarını kaydetti.

Çin'in Basra Körfezi'ndeki petrol kaynaklarına erişmesi gerekiyor ve İran, bu amaca ulaşmak için en iyi ülkedir. İran'ın Orta Doğu'daki konumu o kadar hassas ki Çin'in ABD'ye karşı durmasına yardımcı olabilir. Tahran'ın ayrıca özellikle ekonomik kalkınma için güçlü bir müttefike ihtiyacı var. Öte yandan İran, Orta Doğu'daki diplomatik ve askeri konumunu güçlendirmeyi amaçlıyor ve Çin bu alanlarda İran'a yardım edebilir. [6]

[1] https://21yyte.org/tr/fikir-tanki/i-ran-ve-cin-arasinda-varilan-gizli-anlasmanin-ayrintilari

[2] www.irna.ir/news/83846598/

[3] http://www.irannewspaper.ir/newspaper/page/7389/1/547878/0

[4] http://www.eghtesaad24.ir/000Idr

[5] https://www.independentpersian.com/node/70551

[6] https://21yyte.org/tr/fikir-tanki/iran-ve-cin-maksimum-baski-altinda-stratejik-ortaklik