Geçtiğimiz günlerde Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres’in başkanlığında 13 Eylül’de Afganistan’ın durumu hakkında uluslararası bir konferans düzenleneceğini belirtilmişti. Söz konusu konferans, Afgan halkı için insani yardım fonu oluşturmak gibi bir önemli misyona da sahip. Bu konuda BM İnsani İşler Koordinasyon Ofisi Sözcüsü Jens Laerke, bu fona aktarılması planlanan paranın 2021 yılının kalan dört ayı için yaklaşık 11 milyon kişiye yardım maksatlı 606 milyon dolar olduğunu açıkladı. Ayrıca Laerke, mevcut koşullarda Afganistan’ın temel hizmetlerin çöktüğünü ve gıda ve diğer hayat kurtaran yardımların tükenme aşamasında olduğunu dile getirdi.
Birleşmiş Milletler’in konuyla alakalı yaklaşımı önemli. Bu duruma yalnızca bölgesel bir mesele olarak bakmamak gerekir. Bölge hem yerli halkın düştüğü zorlu şartlara hem de başta komşu devletler olmak üzere dünyanın birçok devletinin kaygılı yaklaşımlarına sahne olmaktadır. 1979 yılında Sovyet işgali ile başlayıp günümüze kadar gelen süreç, çoğu zaman istikrarsız devam etmiş ve özellikle yerel halk ya bulunduğu toprakları terk etmek zorunda kalmış ya da toprağını terk etmeyerek bu zorlu şartları karşı elinden geldiğince direnmiştir. Afganistan’ın günümüz şartlarına bir sivil gözünden bakıldığı zaman, yaşamsal faaliyetlerin asgari düzeyde olduğu görülmektedir. Altyapıda onarılamayacak büyüklükte hasarlar mevcut, elektrikler kesik, içme suyu ve arıtılmış su bulmak neredeyse olanaksızdır. BM’nin toplamayı düşündüğü konferansta bu eksikliklerin giderilmesi için maddi kaynak yaratılması hedeflemektedir. Ancak Afganistan’daki hak ihlalleri tam anlamıyla çözüme kavuşturulamadığı düşünüldüğünde bu yardımların etkisi biraz sönük kalmaktadır. Buna örnek olarak Afganların bir kısmı mevcut Taliban yönetimine karşı boyun eğmedikleri için can güvenliğini sağlamak konusunda endişeli. Geçtiğimiz günlerde Taliban’a karşı duran muhalif lider Ahmed Mesud “ulusal başkaldırı” ilan etmiş ve bir gün sonra katılımcılarının çoğunun kadın olduğu binlerce gösterici, kadın hakları konusundaki taleplerini dile getirmek ve Taliban yönetimini protesto etmek için Kabil sokaklarına çıkmışlardı. Taliban bu protesto hareketine karşı sert müdahalelerde bulundu. Görüldüğü üzere birçok kadın 20 yıl öncesinin kurallarının tekrardan uygulanmasını istemiyor. Belki de bu insanlar sırf bu hakları istedikleri için Taliban yönetimi tarafından fişlenecektir.
Bölge, temel hak ve özgürlüklerden yoksun vaziyettedir. Dahası insanların hayatlarını idame ettirme uğraşları dışında beklentileri öylesine yok ki bunu uçağın kanatlarına tutunarak ülkeden kaçmanın yollarını aramalarından da anlayabiliriz. Hayatta kalabilmek için ya mevcut duruma uyum sağlıyorlar ya da topraklarını terk etmeye çalışıyorlar. BM’nin yukarıda belirtilen konuların tamamıyla alakalı çalışmalar üretmesi, bu çözümleri üretirken birçok devletin fikrine başvurması ve bu çözümleri teşvik etmesi konunun daha evrensel şekilde çözümüne hizmet edebilir. Çünkü konu insan haklarıdır ve insan hakları evrensel bir durumdur. Bu sebeple konuyla ilgili kapsamlı çalışmalar yaygınlaştırılmalı, Afgan toplumu yalnız bırakılmamalıdır.
